Avqustun 2-si Azərbaycan Sinəmasının yarandığı gündür.
“ANT” xatırladır ki, 1898-ci il avqustun 2-də Bakıda Azərbaycan filim sənətinin istehsalı olan ilk qısametrajli, səssiz film “İlişdin” adında nümayiş olunub.
İlk filmlər əkkas və nəsr yazarı Aleksandr Mişonun çəkdiyi ictimai məzmnlu filmlər, ocümlədən “Bibiheybətdə nəft fontanı yanğını”, “Balaxanıda nəft fontanı”, “Şəhər bağında millətin gəzintisi”, “Qafqaz rəqsi”, “Əlahəzrət Buxara əmirinin yolasalma mərasimi eləcə başqaları habelə ” İlişdin” ünvanlı bir hünəri Sinəmasüjetdən ibarət idi.
1915-ci ildə adı çəkilən cəmiyyət nəft sənayeçilərinin pulu ilə İbrahim bəy Musabəyovun “Nəft və milyonlar səltənətində” romanı əsasında eyniadlı ilk Azərbaycan hünəri filminin çəkilişinə başlayıb. Filmi çəkmək üçün Peterburqdan yönətmən Boris Svetlov dəvət olunub. Təbiət mənzərələri Bakıda və ətraf kəndlərdə, pavilyonla bağlı səhnələr isə Tiflisdə çəkilib. Filmdə Lütfəli bəy rolunu Hüseyn Ərəblinski oynayıb.
1916-cı ildə Bakıda Üzeyir Hacıbəyovun “Arşın mal alan” operası əsasında ilk Azərbaycan komedi filmi çəkilib.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə hökumət bir çox mədəni-siyasi islahatlar keçirib. Xarici aləmlə diplomatik, mədəni-iqtisadi ilgilər dünya filminin ilk nümunələrinin Bakıya gətirilməsinə və ictimai baxışlara təkan verib. Bunun nəticəsində Bakıda sinəma həvəskarlarının sayı artmağa başlayıb. 1918-ci ildə onlar “sinəma və teatr qulluqçuları şurası”nda birləşiblər.
1919-cu ildə isə Azərbaycanın müstəqilliyinin ildönümü münasibətilə “Təntənə” adlı tammetrajlı film ekranlarda nümayiş etdirilib.
Azərbaycanda Şurəvi hakimiyyəti qurulduqdan sonra 1923-cü ildə Azərbaycan Foto-Sinəma İdarəsi (AFKİ) yaradılıb və həmin il avrilin 28-də Birinci Dövlət Sinəma şəhrəki açılıb. Burada çəkilən ilk film xalq əfsanəsinin düşüncəsi əsasında yaradılmış “Qız qalası” hünəri filmi olub.
1923-1926-cı illərdə “Azdövlət Sinəma”, “Azər Sinəma”, “Azərfilm”, “Azdövlət Sinəmasənaye”, “Bakı Sinəmastudiyası”, “Azərbaycanfilm” adlandırılıb. 1960-cı ildən dram yazarı Cəfər Cabbarlının adını daşıyır.
“Azərbaycanfilm”də indiyədək iki mindən çox müxtəlif növ və janrda film çəkilib. Onların bir hissəsi, o cümlədən “Arşın mal alan”, “Şərikli çörək”, “Ad günü”, “Sevinc buxtası”, “İstintaq”, “Yaramaz” və başqaları Dövlət ödülünə, bir çox filmlər, o cümlədən “Ögey ana”, “Uzaq sahillərdə”, “Arşın mal alan”, “Bizim Cəbiş müəllim”, “Axırıncı aşırım”, “Nəsimi”, “Özgə vaxt”, “Sarı gəlin”, “Ovsunçu”, “Buta”, “Çölçü”, “Nabat”, “Axınla aşağı” və başqaları uluslararası eləcə də ayrıca Sinəmafestivalların ödüllərinə layiq görülüb.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin 2000-ci il 18 desambr tarixli tap.ırığı ilə avqustun 2-si Sinəma işçilərinin peşə bayramı – Azərbaycan Sinəmasi Günü kimi qeyd olunur.
