محققان از سراسر جهان مطالعات خود را برای تهیه روش های درمانی علیه بیماری کووید-۱۹ ادامه می دهند. پس تا به امروز واکسنهایی که تولید شدهاند طی چه مدتی تهیه و به بازار عرضه شده اند؟
برای درک جواب این سوال، لازم است ابتدا با مراحل مطالعات تولید واکسن آشنا شویم.
برای تولید واکسن چه مراحل باید طی شود؟
مانند سایر داروها، تحقیقات در تولید واکسن ها نیز باید با محدودیت های بسیار و پیگیری های دقیق انجام شود. انتظار می رود که واکسن مورد نظر نخست در آزمایشگاه نتایج مثبتی داشته باشد و در عین حال این نتایج سازگار باشد.
پس از کسب نتایج مثبت در آزمایشگاه، در سه مرحله آزمایشات انسانی آغاز می شود. در مرحله اول آزمایشات در گروه ۵۰ تا ۱۰۰ نفری انجام می شود. اگر این تلاش ها موفقیت آمیز باشند، می توان به مرحله دوم و سوم که آزمایش با تعداد زیادی از افراد انجام می شود، منتقل شد.
با این وجود، نتیجه منفیای که در هر یک از این مراحل حاصل شود، همه مطالعات را تحت تاثیر قرار داده و به آزمایشگاه باز می گردد.
متخصص ایمونولوژی پروفسور دکتر دریا اونوتماز در گفتگو با یورونیوز، مراحل پژوهشهای واکسنسازی را توضیح می دهد و تأکید می کند که این کار باید روی دهها هزار نفر انجام شود. البته همه این آزمایشات مدت زمان طولانیای را نیز به همراه میآورند.
واکسنی که از تمامی مراحل عبور می کند آخرین بار به طور رسمی تایید میشود و پس از آن تولید را آغاز میکند.
هر مرحله چه مدت طول می کشد؟
در این رابطه نمی توان تاریخ دقیقی را ارائه کرد. یک پژوهش در این مورد با بررسی هزینه مطالعات واکسنسازی نشان می دهد که مدت زمان آزمایشگاه بسیار متغیر است. اما با رفتن به مراحل آزمایشی نشان میدهد که می توان نتایج را به طور متوسط طی ۵ سال بدست آورد.
طبق یک پژوهش دیگری که در تاریخ ۱۹۹۶ انجام شده، پژوهشهای واکسن از ابتدا تا انتها به طور متوسط ۱۰ سال طول می کشد. میانگین زمان در این پژوهش برای هر مرحله به شرح زیر است:
پژوهشهای آزمایشگاهی: ۲.۴ سال
مرحله ۱: ۲ سال
مرحله ۲: ۱.۸ سال
مرحله ۳: ۱.۴ سال
مطالعات قبل از ثبت: ۱.۱ سال
مطالعات ثبت: ۱،۳ سال
البته شایان ذکر است که همه این پژوهشها تخمینی هستند و ممکن است زمان آن از واکسن به واکسن متفاوت باشد. همچنین می توان به لطف امکانات تکنولوژیکی موجود، مراحل بسیاری را تسریع کرد.
از طرف دیگر، این امکان نیز وجود دارد که پژوهشها در یکی از مراحل با خطا مواجه شده و به عقب برگشت داده شود. در نتیجه مدت ساخت واکسن طولانی میشود.
واکسن های قبلی طی چه مدتی تولید شدهاند؟
پاسخ دادن به این سؤال هم کار ساده ای نیست، زیرا تشخیص دادن تاریخ شروع پژوهشهای هر کدام از واکسنها دشوار است. اما طبق نتایج محققان همچون پیتر هورفورد و ماركوس دیویس براساس منابع مختلف، زمان ساخت برخی واكسنها به شرح زیر است:
هاری -۴ سال، ۱۸۸۱- ۱۸۸۵
روبلا – ۷ سال، ۱۹۶۲ – ۱۹۶۹
پرتوییس – ۸ سال، ۱۹۱۴ – ۱۹۴۰
سرخک – ۹ سال، ۱۹۵۴ ـ ۱۹۶۳
آنفولانزا -۱۴ سال، ۱۹۳۱ـ ۱۹۴۵
جاپونانسفالیت – ۲۰ سال، ۱۹۳۴ـ ۱۹۵۴
فلج اطفال – ۲۰ سال، ۱۹۳۵ـ ۱۹۵۵
سل – ۲۱ سال، ۱۹۰۰ ـ ۱۹۲۱
اوریون – ۲۲ سال، ۱۹۴۵ ـ ۱۹۶۷
ویروس پاپیلومای انسانی -۲۳ سال، ۱۹۸۳ ـ ۲۰۰۶
هپاتیت A ـ ۲۴ سال، ۱۹۶۷ ـ ۱۹۹۱
روتاویروس – ۲۶ سال، ۱۹۸۰ ـ ۲۰۰۶
آبله – ۲۶ سال، ۱۷۷۰ـ۱۷۹۶
تب زرد – ۲۷ سال، ۱۹۱۲ـ ۱۹۳۹
وبا – ۳۰ سال، ۱۸۵۴ـ ۱۸۸۴
بیماری آبله مرغان – ۳۴ سال، ۱۹۵۴ـ ۱۹۸۸
هپاتیت B ـ ۳۸ سال، ۱۹۴۳ـ ۱۹۸۱
آنسفالیت ناشی از تیک – ۳۹ سال، ۱۹۳۷ـ ۱۹۳۷
دیفتریا – ۴۰ سال، ۱۸۸۳ـ ۱۹۲۳
تتانوس – ۴۰ سال، ۱۹۲۴ـ ۱۹۸۴
هموفیلوس آنفلوانزا – ۴۴ سال، ۱۹۳۳ ـ ۱۹۷۷
حصبه – ۵۸ سال، ۱۸۳۸ـ ۱۸۹۶
پنوموکوک – ۶۶ سال، ۱۹۱۱ـ ۱۹۷۷
مننژیت – ۶۸ سال، ۱۹۰۶ـ ۱۹۷۴
براساس این لیست، متوسط زمان تولید واکسن ۲۹.۵ سال است، اما باید توجه داشت که این عدد گمراه کننده است. زیرا هنگامی که مطالعات بر روی بسیاری از ویروس ها آغاز شد، درک و دانش ما از ویروس ها در مقایسه با امروز بسیار اندک بود.
با این وجود، می توان گفت که امید به اتمام روند تولید واکسن در طول یک سال که نیاز به تحقیقات دقیق در هر مرحله دارد، یک رویکرد خوش بینانه است.
مطالعاتی که به طور هم زمان در کشورها و آزمایشگاه های مختلف انجام شده و ادامه دارد، می تواند مثبت ارزیابی شود حتی اگر برخی از آنها در مرحلهای با خطا مواجه شده باشد.