ABŞ Geoloji Xidməti (USGS) Türkiyənin 10 şəhərində böyük dağıntılara səbəb olan, təxminən 15 milyon insanın təsirə məruz qaldığı və 8 ölkədə hiss edilən zəlzələnin niyə bu qədər dağıdıcı olduğunu araşdırıb.
Amerikanın “Washington Post” qəzetində dərc edilən məqaləyə görə, zəlzələ zamanı seysmik aktivlik və ayrılan enerji zəlzələlərin dağıdıcılığında infrastruktur problemləri qədər təsirlidir.
Qəzet yazıb ki, bu cür təbii fəlakətləri ölümcül edən hadisə zamanı buraxılan enerjidir.
Zəlzələlərin intensivliyi loqarifmik olaraq ölçülür və hər dərəcə arasında 10 vahid fərq var. Məsələn, 7,0 bal gücündə zəlzələ 6,0 bal gücündə zəlzələdən 10 dəfə, 5,0 bal gücündə isə zəlzələdən isə 100 dəfə güclü hesab olunur. Zəlzələ zamanı buraxılan enerjilər hər vahiddə 32 dəfə güclənir.
USGS-nin geofiziki Dara Qoldberq deyir: “4.0 və 4.1 bal gücündə zəlzələ ilə 7.7 və 7.8 bal gücündə zəlzələlər arasında buraxılan enerji eyni deyil”.
Kahramanmaraş mərkəzli zəlzələ fəlakəti son bir ildə dünyada baş vermiş zəlzələlər nəticəsində buraxılan ümumi enerjinin yüzdə 26-sına bərabərdir. Başqa sözlə, təkcə Türkiyədə baş vermiş zəlzələlər bir ildə buraxılan yeraltı enerjinin dörddə birinin bir gündə buraxılması deməkdir. Bu da zəlzələni kifayət qədər dağıdıcı edir. Həmçinin Türkiyədə baş vermiş iki zəlzələnin buraxdığı enerji son 3 ayda dünyada qeydə alınan bütün zəlzələlərdən ayrılan enerjilərin cəmindən çoxdur.
Türkiyədə baş vermiş dəhşətli zəlzələnin gücünü belə izah etmək olar:
– Zəlzələ zamanı ayrılan enerji alimlər tərəfindən “joul” (jul) ilə hesablanır. Beynəlxalq Vahidlər Sistemində enerji iş və ya istilik miqdarından əldə edilən ölçü vahidi kimi müəyyən edilir. Zəlzələnin şiddətindən başqa, ayrılan enerjini (iş-istiliyi) ölçmək üçün də istifadə olunur.
– USGS-nin ölçmələrinə görə, Kahramanmaraşda 7,8 bal gücündə zəlzələ 30 petajul olaraq ölçülüb. Müqayisə üçün bildirək ki, 2010-cu ildə 300.000-dən çox adamın ölümünə səbəb olan 7.0 bal gücündə Haiti zəlzələsinin buraxdığı enerji cəmi 2.1 petajul olaraq ölçülmüşdü. Yəni Türkiyədəki 7,8 bal gücündə zəlzələ buraxılan enerji baxımından Haitidəki zəlzələnin təxminən 15 qatına bərabərdir.
– 30 petajul enerji bir il ərzində 774 min evin enerji ehtiyacını ödəyə bilər.
– 5 mindən çox Boeing 747-100B tipli təyyarənin çənləri bu enerji ilə tam doldurula bilər.(Ednews)
