این مرکز در تازه‌ترین گزارش خود درباره وضعیت مسکن در ایران،که بخشی از بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه است، به افزایش شکل‌های مختلف بی‌خانمانی در ایران اشاره کرد.
در این گزارش آمده که اکنون مردم کم‌درآمد برای تامین مسکن خود به «پشتبامخوابی، موتورخانه‌خوابی، ماشین‌‌‌خوابی، گورخوابی، اتوبوس‌‌‌خوابی، خانه‌‌‌به‌دوشی، شغل‌‌‌گزینی سرپناه‌‌‌جویانه و هم‌‌‌خانگی دو یا چند خانواده در یک واحد مسکونی» روی آورده‌اند.
در سال‌های اخیر رسانه‌های ایران بارها از رواج پدیده‌هایی چون «گورخوابی» و «پشتبامخوابی» خبر داده بودند اما این اولین بار است که یک نهاد حکومتی در گزارشی شکل‌های مختلف بی‌خانمانی در ایران را فهرست کرده است.
واکنش‌ها به انتشار گزارش «گورخواب‌ها و کارتن‌خواب‌ها» در زابل
مرکز پژوهش‌های مجلس تأکید کرد: «این موارد نشانگر شکستهای فاحش نظام مسکن کشور در تأمین مسکن برای گروههای مختلف درآمدی به‌ویژه کم‌‌‌درآمدها و آسیب‌‌‌پذیرهاست.»
این مرکز اضافه کرد که این موارد مختلف بی‌خانمانی ایرانیان «از سوی دیگر حکایت از آن دارد که نظام فعلی مسکن در تخصیص منابع کارا نیست.»
در حالی که در سال‌های اخیر آمارهای طلاق در ایران افزایش یافته، مرکز پژوهش‌های مجلس نوشت که برخی از مطالعات نشان داده‌اند که بحران مسکن در ایران «تأثیر شدیداً منفی بر نهاد خانواده» داشته است.
همچنین در حالی که مقام‌های جمهوری اسلامی به ویژه علی خامنه‌ای بارها خواستار افزایش نرخ رشد جمعیت شده‌اند، مرکز پژوهش‌ها افزود: «تأثیر دشواری تأمین مسکن بر بحران جمعیتی کشور نیز کاملاً اشکار است.»
جمهوری اسلامی به ویژه در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد با طرح‌هایی همچون «مسکن مهر» مدعی تلاش برای تامین مسکن برای اقشار کم‌درآمد شده است.
در دولت حسن روحانی هم پیشنهاد «مسکن اجتماعی» مطرح شد و عباس آخوندی، وزیر وقت مسکن و شهرسازی در فروردین ۱۳۹۳ گفت که این پیشنهاد مشخصاً «برای گروه‌هایی با پایین‌ترین سطح درآمد» هدف‌گذاری شده است.
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فعلی نیز در نخستین جلسه دولت سیزدهم با اشاره به وعده انتخاباتی خود مبنی بر ساخت یک میلیون مسکن در سال گفت که این وعده «باید در میدان عمل تحقق پیدا کند».
اما مرکز پژوهش‌ها این طرح‌ها را شکست‌خورده دانسته و نوشته که در دهه‌های گذشته این طرح‌ها «کاملاً به ضرر گروههای کم‌درآمد و آسیب‌پذیر فاقد دارایی مسکن بوده است.»
چند روز پیش، روزنامهٔ «دنیای اقتصاد» چاپ تهران با انتشار نتایج یک گزارش میدانی دربارهٔ امید به خانه‌دار شدن جوانان ایرانی، نوشت که بیش از «یک و نیم قرن» طول می‌کشد تا آن‌ها صاحب خانه شوند.
افزایش پدیدۀ «پشتبامخوابی» در نبود نظارت بر قیمت‌گذاری اجاره‌بهای مسکن در ایران
در این گزارش که روز نهم مرداد منتشر شد، آمده است این نسل، با توجه به سطح درآمد، میزان پس‌انداز و با فرض ثابت بودن درآمد و قیمت مسکن، برای خانه‌دار شدن باید ۱۶۶ سال صبر کنند.
پیش از آن، علی آقامحمدی، رئیس گروه اقتصادی دفتر رهبر جمهوری اسلامی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، روز ۲۸ اردیبهشت ماه خبر داده بود که دست‌کم ۱۹ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر از جمعیت ایران از امکانات اولیه زندگی مانند مسکن، اشتغال، تحصیلات تا ۱۲ سال، سلامت، خوراک و پوشاک محروم هستند.
همچنین در سال‌های اخیر آمارهای حاشیه‌نشینی در ایران شدیداً افزایش یافته است.
