اگر این کارها را کسی کرد ولوله کل شهرهای آزربایجان را می‌گیرد و همایش‌های مختلف برای معرفی این نخبه‌های تازه کشف شده راه می.اندازند و مقامات محلی و استانی در صف اول بزرگداشت‌های آن جنابان نشسته و به ایراد سخنان در فضیلت آنها می‌پردازند. اگر هم شخصی فرهنگی در این وادی‌ها نبود محکوم به گمنامی است. بنابراین گمنامی پدر و پسر و دختری نخبه آنهم یکصد سال قبل در آزربایجان ما چیز عجیبی نمی‌تواند باشد کما اینکه صفی الدین اورموی از بزرگترین هنرمندان جهان اسلام که هر ملتی آرزوی داشتن آنرا دارد نیز حیران از علل بایکوت عجیبش در اورمیه می‌باشد.
باری جبار باغچه‌بان اورموی الاصل که به یمن زندگی و آموزش در سرزمین‌های اسلامی آنسوی آراز مخصوصا در ایروان که آنروزگاران مسلمان‌نشین بوده (گرچه الان به یمن نسل کشی مسلمانان در جنگ جهانی اول هیچ تورک و مسلمانی آنجا نمانده)و جزو اراضی تاریخی آزربایجان محسوب می‌شد ولی از نظر حاکمیتی آنروزها تحت تسلط روس‌ها بود، توانست خدمات نوینی چون ابداع شیوه‌های جدید تعلیم و تربیت برای افراد کر و لال و معلول ذهنی، تاسیس اوشاقلار باغچاسی که به فارسی باغچه اطفال نام گرفت بکند. تلاش وی برای آموزش کودکان پایانی نداشت. وی رباعیات خیام را هم به تورکی برگرداند و چاپ کرد. باغچه‌بان ده‌ها کتاب برای اطفال ایرانی به فارسی هم نوشت ولی زهی خیال باطل که از سانسور نانوشته سیستم اداری و فرهنگی ایران نگذشت.
شهرداری تهران هم نتوانست به نام وی حتی کوچه‌ای را نامگذاری کند کمااینکه شورای شهر اورمیه نیز نتوانسته نه نام باغچه‌بان و نه نام صفی‌الدین اورموی را بر کوی و برزنی نصب کند.
پسرش ثمین نیز در سال‌های پس از شهریور بیست رهسپار تورکیه شد و در کونسرواتوار دانشگاه آنکارا موسیقی تحصیل کرد و تمام عمرش را صرف آموزش موسیقی کودکان کرد. ده‌ها موسیقی برای کودکان ایرانی نوشت ولی الان انگار نه انگار که ثمینی بوده و نه خواهرش ثمینه‌ای که در ادبیات کودک بسیار فرهیخته بود. جالب اینکه همسر تورکیه‌ای ثمین باغچه‌بان به نام ائولین باغچه‌بان نیز همکلاسی وی در آنکارا بود و با هم به تهران بازگشته و اوپرای تهران را تاسیس کردند. وی اولین استاد مدرس اوپرای ایران بود.
خانواده ثمین باغچه‌بان پس از انقلاب به تورکیه مهاجرت کردند. ثمین در اسفند ۱۳۸۶ و ائولین در آبان ۱۳۸۹ در استانبول وفات نمودند.
بیایید داشته‌های فرهنگی تاریخی آزربایجان را قبل فقدان دریابیم.
✍«دکتر توحید ملک زاده» – ۹ مرداد ۱۴۰۲
