در جدیدترین مورد بهرام اسدی، مدیر مسئول «انتشارات یاز» در اورمیه، در یک نامه سرگشاده نسبت به موضوع سانسور اعتراض کرده است. این چندمین مورد در طی یک ماه اخیر است که ناشران و نویسندگان آزربایجانی با انشتار تصاویری از ممیزی کتابهایش از وضعیت طاقت فرسای سانسور خبر می دهند.
آقای اسدی دراین باره نوشته است: این اداره چندین کتاب را به دلیل شناسنامه ترکی برگشت داده و ضمن برگشت واژه «اورمیه»، استفاده از آن را با برچسب قومگرا و تجزیه طلب و امثالهم مترادف کرده است.
این ناشر با سابقه آزربایجانی ادامه می دهد: جالبتر و چندش آورتر از همه ی موارد موردی است که بررس کتاب برای کتاب کودک که هیچ ارتباطی با تاریخ زبان و ادبیات و سیاست و … ندارد متن آماده نوشته و دستور داده است که این متن « با توجه به اینکه کتاب برای کودکان تهیه شده است برای بیان حقایق تاریخی و فرهنگی آنها در مقدمه بیان شود که زبان ترکی زبان بومی آذربایجان نبوده و زبان اصلی آذربایجان زبان آذری از شاخه زبان های ایرانی بوده است و زبان ترکی در حدود 4-5 سده اخیر زبان غالب آدربایجان شده است.» در ابتدای کتاب قرار بگیرد. قرار دادن این متن در ابتدای کتاب برابر است با ورود سم خالص به بدن کودک معصوم و طفل دور از هیاهوی نژاد پرستی و آسیمیله کردن تفکر و اندیشه.
در روزهای گذشته صالح سجادی شاعر، مترجم و فعال فرهنگی با انتشار متنی در صفحه اینستاگرام خود از وضعیت سانسور کتب تورکی نوشت: «به لطف نفوذ روز افزون لابی پهلوی و ایرانشهریسم در ساختار فرهنگی کشور وضعیت مجوز گرفتن برای کتابهای ترکی روز به روز بغرنجتر میشود. بنده از اولین کتابم که در( اردیبهشت سال۸۸) منتشر شد تا به امروز که (حدود۵۰ عنوان) کتاب اعم از ترکی و فارسی منتشر نمودهام به انحاءمختلف با این مسئله درگیری داشتهام. لیکن این فشار هیچگاه به اندازهی این سه سال اخیر تاجوانمردانه و سخت نبوده است.»
پیشتر نیز سید جواد میری از ممیزی گسترده کتاب جدیدش توسط وزارت ارشاد جمهوری اسلامی خبر داده و نوشته بود: کتابی درباره “شاه اسماعیل” نوشتم و در این کتاب در باب سنت حکمی و عرفانی او بحث کردهام و این پرسش را مطرح کرده بودم که چه عوامل تاریخی و فکری موجب شده است که “بُعد حِکمی” شاه اسماعیل در ایران کاملاً محذوف گردد. اما وزارت ارشاد پس از پنج ماه گفته است صد و پنجاه صفحه از صد و هفتاد و چهار صفحه کتاب باید حذف شود. آخه مومن دیگر از کتاب چه باقی میماند؟
رضا حسینی بقانام دیگر فعال فرهنگی آزربایجان نیز در خردادماه سال جاری از عدم اعطای مجوز چاپ برای کتاب جدیدش به نام «سورگون ده» توسط وزارت ارشاد خبر داده بود.
همچنین مجید زینال پور متخلص به گونش شاعر و نویسنده اهل شهرستان چایپارا روز ۲۶ آذر ۱۴۰۲، در اعتراض به عدم صدور مجوز رونمایی کتابش از سوی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، در یکی از خیابانهای شهر چایپارا اقدام به رونمایی از کتاب تازه انتشاریافتهاش کرده بود.
وزارت ارشاد اسلامی در سال های اخیر با اختراع زبانی به نام «آذری ایران» مانع از نشر کتاب های تورکی در ایران میشود.
زمستان سال گذشته یکی از فعالان حوزه نشر در گفتگو با آراز نیوز از مشکلات جدی در اخذ مجوز، چاپ و نشر کتابهای تورکی خبر داده عنوان کرده بود: مشکل ممیزی، سانسور و اعطای مجوز چاپ از سالهای دور همواره یکی مشکلات ناشران کتاب تورکی بود اما طی دو سال اخیر و پس از جنگ دوم قاراباغ چندین برابر شده است. در سالهای گذشته برخی ناشران کتابهایی که در جمهوری آزربایجان ترجمهشده بودند را به تورکی مورداستفاده در آزربایجان جنوبی برگردانیده و با طی پروسه قانونی آن را چاپ و منتشر میکردند؛ اما طی دو سال اخیر وزارت ارشاد با تعیین قوانین جدید عملاً مانع از نشر کتابهای تورکی ترجمهشده در جمهوری آزربایجان میشود.
وی در تشریح این قوانین گفت: وزارت ارشاد با اختراع زبان «تورکی قفقازی» و «آذری ایرانی» که در آن زبان معیار زبان استفادهشده در صداوسیمای جمهوری اسلامی است، درخواست مجوز اکثر کتابهای تورکی را رد میکند. علاوه بر این کلماتی همچون «آذربایجان»، «قاراباغ» و… شدیداً سانسور شده و بهجای آن توصیه میشود از «اران» استفاده شود.
حسن گلی معاون اداره ارشاد اسلامی آزربایجان شرقی اظهار کرد: معیار و مبنای صدور مجوز برای کتب تورکی، توجه به زبان تورکی اصیل آزربایجانی است و با توجه به لهجههای مختلف تورکی و نظر به اینکه این زبان در کشورهای مختلف همسایه با چالش تغییرات مکرر الفبا و برخی عوامل دیگر همراه بوده است، شاخص اصلی در رسمالخط و اصطلاحات مورداستفاده در کتب تورکی، «ترکی اصیل آزربایجان ایران و لهجه تاریخی تبریز» است.
در سالهای اخیر وزارت ارشاد با اختراع زبان «تورکی قفقازی» و «آذری ایرانی» که در آن زبان معیار زبان استفادهشده در صداوسیمای جمهوری اسلامی است، درخواست مجوز اکثر کتابهای تورکی را رد میکند. علاوه بر این کلمات همچون «آزربایجان»، «قاراباغ» و… شدیداً سانسور شده و بهجای آن توصیه میشود از «اران» استفاده شود.
