آذربایجاناقتصادجهان

فوری؛ توافق تاریخی مابین آذربایجان و تورکمنستان

تفاهم نامه ای در زمینه بهره برداری مشترک از منابع هیدروکربنی در میدان «کپز» (سردار در تورکمنستان) بین دولت های تورکمنستان و آذربایجان که سال ها مورد اختلاف بود، امضا شد.

آذربایجان در بهره برداری از منابع هیدروکربن خزر به دستاورد دیگری دست یافته است. تفاهم نامه ای در زمینه بهره برداری مشترک از منابع هیدروکربنی در میدان «کپز» (سردار در ترکمن) بین دولت های تورکمنستان و آذربایجان که سال ها مورد اختلاف بود، امضا شد. این سند به امضای وزرای خارجه دو کشور رسید و نشستی ویدیویی بین الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان و قربانقلی بردی‌محمدوف، رئیس جمهور تورکمنستان برگزار شد.

از آنجا که خود این میدان نیز مانند نامش بحث برانگیز است، طرفین در مذاکرات قبلی تصمیم گرفتند آن را به عنوان نمادی از دوستی و تعمیق همکاری بین دو کشور “دوستی” بنامند. و در سند امضا شده نیز به میدان مذکور “دوستی” گفته می شود. از آنجا که آذربایجان، با آزاد کردن مناطق اشغالی خود پس از ۳۰ سال و پایان دادن به منازعه قره باغ، حل و فصل یک اختلاف طولانی مدت دیگری با همسایه برادر خود در مورد بهره برداری مشترک از میدان مورد مناقشه در دریای خزر یک واقعه تاریخی دیگری است.

بحث و جدال بر سر این میدان بزرگ هیدروکربونی که اکنون «دوستی» نامیده می شود، اندکی پس از استقلال آذربایجان و تورکمنستان آغاز شد. این میدان در مرز دریایی دو کشور واقع شده و باکو می‌گفت که این میدان را زمین شناسان آذربایجانی در زمان اتحاد جماهیر شوروی کشف کرده اند. به طور کلی، انجام اکتشافات زمین شناسی در دریای خزر، کشف میادین جدید ارتباط مستقیمی با نام کارگران نفت و زمین شناسان آذربایجان دارد. خوشبخت یوسف‌زاده، قربان عباسوف، بهمن حاجی‌اف و دیگر کارگران نفت نقش زیادی در این کار داشتند. آنها بزرگترین میادین نفت و گاز را در دریای خزر کشف کردند و بعداً بلوک میادین آذری-چراغ-گونشلی، که طبق «قرارداد قرن» به بهره برداری رسید و پایه و اساس استراتژی نفت و گاز آذربایجان را بنا نهاد، در دوران اتحاد جماهیر شوروی از سوی این افراد کشف شد.

لازم به ذکر است که این میدان در عمق ۴ کیلومتری کشف شد و در سال ۱۹۸۹ اولین چاه اکتشافی توسط کارگران نفت آذربایجان در آنجا حفر شد. در دوران اتحاد جماهیر شوروی، این میدان بخاطر اینکه در وسط مرز دریایی بین آذربایجان و ترکمنستان واقع شده بود، در اسناد رسمی “پرومِژوتوجنوئه”، یعنی “وسط” نامیده می شد. با این حال، طرف تورکمنستان نیز با اشاره به نزدیکی «کپز/سردار» به بخش تورکمنستان دریای خزر، حق استفاده از این میدان را برای خود قایل بود. در نتیجه، پس از استقلال هر دو کشور، این میدان به موضوع اصلی اختلاف بین آذربایجان و تورکمنستان تبدیل شد. هرچند طرف تورکمن بارها و بارها سعی در استخراج این میدان داشت اما پس از اعتراضات طرف آذربایجانی این اتفاق نیفتاد.

ذخایر نفت و گاز این میدان ۱۰۰ میلیون تن برآورد شده است و کارشناسان تخمین می زنند که حداقل ۵۰ میلیون تن از این ذخایر قابل استخراج باشد. این نیز به معنی درآمدی حدود ۳۵-۴۰ میلیارد دلار می‌باشد. با این حال، به دلیل اختلافات مداوم بر سر این میدان، توسعه آن برای سالها امکان پذیر نبوده و طرفین چندین دهه در این زمینه مذاکره کرده اند.

در مرحله اول این گفتگوها، طرفین در سال ۱۹۹۸ گروه كارشناسی برای تعیین مختصات خط میانی دریای خزر تشکیل دادند. سرانجام، مسئله تقسیم و وضعیت دریای خزر پس از مذاکرات طولانی توسط کشورهای حاشیه دریا حل و فصل شد.

سپس مرحله جدیدی در توسعه روابط دوجانبه بین آذربایجان و تورکمنستان آغاز شد. تماس های متقابل و دیدارهای متقابل بین سران کشورها، پایه و اساس حل و فصل کلیه مسائل بین دو کشور همسایه و دوست، از جمله حوزه مورد مناقشه نفت و گاز بود، به گونه ای که منافع هر دو طرف را تأمین کند.

الهام علی اف در دوران ریاست جمهوری خود سه بار (۲۸-۲۹ نوامبر ۲۰۰۸، ۲۱-۲۲ نوامبر ۲۰۱۸، ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹) و همچنین قربانقلی بردی‌محمدوف رئیس جمهور تورکمنستان به جمهوری آذربایجان شش سفر رسمی داشته است (۱۹-۲۰ مه ۲۰۰۸، ۱۸ نوامبر ۲۰۱۰، ۱۲ ژوئن ۲۰۱۵، ۸-۹ آگوست ۲۰۱۷، ۲۵ اکتبر ۲۰۱۹، ۱۱ مارس ۲۰۲۰). البته در تمام این بازدیدهای متقابل و گفتگوهای سطح بالا، گفتگوهایی در زمینه میدان کپز انجام شد. در این گفتگوها، توسعه مشترک این حوزه به عنوان گزینه سازش مورد بحث قرار گرفت.

سرانجام، طرفین به توافق تاریخی دست یافتند که منافع هر دو کشور و تقویت موقعیت آنها در منطقه خزر را تأمین کند. بر اساس این توافق نامه، نام “دوستی” باید نمونه بارزی از دوستی، برادری، روابط متقابل دو کشور و همچنین بر اساس سنت های تاریخی، قومی و مذهبی تلقی شود.

پیش از این، الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان در سخنرانی های خود اعلام کرد که نوآوری هایی در زمینه تولید نفت و گاز، حمل و نقل و افزایش بیشتر انرژی کشور وجود دارد. ظاهرا توافق در باره میدان “دوستی” یکی از این نوآوری ها در نظر گرفته شده است.

امضای تفاهم نامه بدون شک یک رویداد تاریخی است و از اهمیت بسزایی در تدوین استراتژی نفت و گاز آذربایجان برخوردار است. زیرا صحبت از یک میدان با ذخایر زیاد می‌شود، در نتیجه آن آذربایجان قادر خواهد بود موقعیت مهم ژئوپلیتیکی خود را به عنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان هیدروکربن در دریای خزر برای مدت طولانی حفظ کند. از طرف دیگر، نفت و گاز از این میدان از طریق زیرساخت های کامل و جامع آذربایجان و خطوط لوله صادراتی منتقل می شود. این اهمیت آذربایجان، صادر کننده نفت و گاز را به عنوان یک کشور ترانزیتی را افزایش می دهد.

از سوی دیگر، امضای سند گام بسیار مهمی در ارتقا سطح همکاری بین آذربایجان و تورکمنستان در زمینه های انرژی و حمل و نقل و ارتباطات است. شکی نیست که اختلافات در این زمینه تأثیر منفی بر تعمیق همکاری دو کشور در بسیاری از زمینه های دیگر داشته باشد. اکنون هیچ سوء تفاهمی بین آذربایجان و تورکمنستان وجود ندارد.

این سند همچنین به منظور تقویت گفتگو و همکاری در زمینه تقسیم بستر دریای خزر است. امضای تفاهم نامه ثابت می کند که همه مسائل دریای خزر می تواند در فضای گفتگو و همکاری حل و فصل شود.

این سند فرصت های جدیدی را برای اجرای پروژه های انرژی و حمل و نقل و ارتباطات در منطقه خزر و مشارکت سرمایه گذاران خارجی در این پروژه ها و همچنین تقویت حمل و نقل و ترانزیت آذربایجان ایجاد می کند. این توافق همچنین دریای خزر را به عنوان دریای صلح، حسن همجواری و دوستی تقویت می کند و به تقویت فضای همکاری و اعتماد متقابل در دریای خزر کمک می کند.

امضای این تفاهم نامه در آستانه اجلاس بعدی کشورهای حاشیه دریای خزر که به ابتکار تورکمنستان در سال ۲۰۲۱ برگزار می شود را می توان مصداق بارز گسترش بیشتر همکاری بین کشورهای حاشیه دریای خزر دانست.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا