بنابر نتایج یک پژوهش انجام شده در دانشگاه شریف، تراز درياچه اورمیه در ۱۳ خرداد ۱۴۰۲، كمترين تراز ثبت‌شده در اين روز برای درياچه اورمیه از سال ۱۳۴۳ تاكنون بوده است و حالا حجم آب از سال ۱۳۹۴ هم كمتر شده است. این تزار کمترین میزان در ۶۰ سال گذشته است. یکی دیگر از نتایج این پژوهش که در روزنامه اعتماد منتشر شده، کاهش سطح آب دریاچه است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد: «تا پیش از سال جاری کمترین میزان حجم ثبت شده آب برای خردادماه در دریاچه اورمیه مربوط به سال ۱۳۹۴ بوده است. ولیکن با توجه به‌شدت افت تراز دریاچه اورمیه در دوسال اخیر، حجم کنونی آب داخل دریاچه اورمیه کمتر از میزان آن در تاریخ مشابه سال ۱۳۹۴ شده است.»
نتایج این پژوهش و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که پروژه احیای دریاچه اورمیه شکست خورده و این زیست‌بوم آبی در یک قدمی خشک شدن کامل قرار دارد؛ رویدادی که نگرانی گسترده افکار عمومی در آذربایجان را درباره تبعات این فاجعه در پی داشته است. بااین‌وجود کماکان مسئولان دولتی و ارتش سایبری آن، در حال توجیه این شکست و تزریق اخباری به افکار عمومی هستند که بخشی از آن گمانه‌زنی‌ها را درباره هدف‌دار و برنامه‌ریزی‌شده بودن خشک شدن دریاچه قوت می‌بخشد.
اردیبهشت‌ماه امسال محمدصادق معتمدیان، استاندار آذربایجان غربی و دبیر کارگروه ملی نجات اورمیه، که یکی از چهره‌های امنیتی جمهوری اسلامی و عامل بازداشت و سرکوب معترضان به خشک شدن دریاچه اورمیه است، در جمع مدیران صمت این استان بی‌اعتنا به بحران خشک شدن نگین آبی آذربایجان، دستور جذب سرمایه برای بهره‌برداری از معادن دریاچه را صادر کرد.
پیش‌تر نیز رییس سازمان صمت استان آذربایجان‌غربی، دریاچه اورمیه بزرگترین معدن ایران معرفی کرده بود؛ معدنی که با وجود ۱۰ میلیارد تن مواد معدنی، اورمیه را تبدیل به غنی‌ترین حوزه معدنی ایران کرده است. نمک دریاچه اورمیه حاوی «سدیم»، «پتاسیم»، «استات کلسیم»، «لیتیوم»، «منیزیم»، «کلر»، «برم»، «سولفات» و «بی‌کربنات» و … است. این مواد معدنی کاربردهای فراوانی در حوزه صنعت و کشاورزی دارند.
در دهه‌های گذشته جوامع محلی به صورت سنتی اصلی‌ترین برداشت‌کنندگان نمک از دریاچه اورمیه بودند. اما اکنون املاح و مواد معدنی این دریاچه تبدیل به منبعی بزرگ برای بهره‌برداری کارخانجات صنعتی در استان آذربایجان غربی و شرقی و استان فارس شده است. بیشترین مصرف نمک خشک دریاچه اورمیه در تامین مواد اولیه صنایع شیشه، صنایع تولید اسید و به صورت غیر مستقیم در کارخانجات تولید شوینده است. از این نمک جهت مصارف خوراکی (در صورت تصفیه) و یخ‌زدایی جاده‌ها نیز استفاده می‌شود.
همین مقدار از برداشت مواد معدنی از دریاچه اورمیه نیز مشکلات متعددی را در این منطقه ایجاد کرده است. شرکت‌های بهره‌بردار بدون رعایت الزامات زیست‌محیطی، به سرعت در حال تخریب بستر دریاچه اورمیه هستند. برداشت غیراصولی و عدم رعایت الزامات زیست‌محیطی در بهره‌برداری از این ظرفیت کم‌نظیر، بحرانی جدید و غیرقابل پیش‌بینی را نوید می‌دهد. عدم نظارت کافی و حتی چشم‌پوشی سازمان حفاظت محیط بر تخلفات بهره‌برداران، اصرار سازمان صمت به بهره‌برداری بی‌رویه و نادیده گرفته شدن هشدارهای کارشناسان و فعالان محیط زیست درباره روند نگران‌کننده برداشت نمک از بستر این دریاچه، شتاب در تبدیل دریاچه اورمیه به چرنوبیل ایران را بیش از پیش افزایش داده است.
ادامه روند کنونیِ برداشت بی‌ضابطه از نمک دریاچه اورمیه و تخریب بستر آن، به افزایش طوفان‌های نمک و عملا خالی از سکنه شدن بخش وسیعی از آذربایجان منجر خواهد شد. روندی که با علم به ناکافی بودن پژوهش‌های انجام شده در ایران درباره تعریف الزامات زیست‌محیطی بهره‌برداری از مواد معدنی دریاچه‌ها و عدم تدوین استانداردهایی دقیق و علمی منطبق بر اکوسیستم دریاچه اورمیه توسط سازمان حفاظت محیط زیست، نگرانی فعالان محیط زیست و مردم آذربایجان را درباره سرنوشت میلیون‌ها شهروند ساکن در حوزه این دریاچه افزایش داده و این سوال را در اذهان ایجاد کرده است که آیا دریاچه اورمیه را برای بهره‌برداری از معادن آن خشک می کنند؟
