آذربایجاناجتماعی

اورمیه، تورکستان ایران + سند تاریخی

اولیا چلبی در سفرنامه خود با توصیف شهرهای آذربایجان، شهر اورمیه را «ترکستان ایران» نامیده است.

محمد ظلّی (۱۰۲۰ استانبول -۱۰۹۳ق، ۱۶۱۱–۱۶۸۲م) معروف به اولیا چلبی، کاشف و جهانگرد معروف اهل ترکیه عثمانی از قوم آبخازیا بود. او طی یک دوره چهل ساله به سفر در خاک امپراتوری عثمانی و سرزمین‌های همجوار پرداخت و تجربیات و دیده‌هایش را در سفرنامه‌ای با نام سیاحت‌نامه اولیا چلبی نوشت.

در ۲۵ مارس ۲۰۱۱ موتور جستجوی گوگل به مناسبت ۴۰۰مین سالروز تولد اولیا چلبی و به افتخار او گوگل دودل صفحه اصلی خود را در ترکیه تغییر داد.

چلبی از سیاحان معدودی است که از عثمانی برخاسته، در کشور‌های دیگر و همسایه سفرکرده و خاطرات سفر خود را به زبان خود، یعنی تورکی ثبت کرده‌است. این در عثمانی مصادف است با زمان سلطان مراد چهارم و در ایران زمان سلطنت شاه صفی. یعنی مدت کوتاهی پس از عقد قرارداد صلح بین صفویه و عثمانی.

در ترکیه امروز اولیاء چلبی هنوز معروف ترین و محبوب  ترین سیاح به شمار می رود و در باره سیاحتنامه او ده ها کتاب و صد ها رساله نوشته شده است.

چلبی دو بار (۱۶۴۷ و ۱۶۵۴) به ایران رفته و دیده‌ها و یا گاه شنیده‌های خود را از شهرها و ولایات گوناگون شمال غرب ایران آن دوران از قبیل تبریز، اردبیل، اورمیه، مراغه، همدان، نخجوان، گنجه، ایروان، تفلیس، دربند و باکو به قلم آورده‌است. در آن دوران هنوز شرق مسلمان تحت حاکمیت دو امپراتوری بزرگ عثمانی و صفوی بود و هنوز قفقاز از ایران جدا نشده بود.

از این خاطرات تنها شرح مختصر سفر تبریز همراه با توصیف بسیار مختصری در باره مراغه، اردبیل و ایروان در سال ۱۳۳۸ از سوی مرحوم حسین نخجوانی به فارسی ترجمه و در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز به چاپ رسید، اما باقیمانده این بخش نسبتا بزرگ هنوز به فارسی ترجمه و چاپ نشده‌است.

 

وی در خصوص شهر اورمیه آورده است: قوم مغول، شهر را «اورمیه» و قوم عجم آن را «رومیه کبری» (رومیه بزرگ) نامند. برخی مورخین آن را «ترکستان ایران» نامیده‌اند.

 

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا