آذربایجانمقالات

چرا میلیونرهای آذربایجان برای تاریخ و فرهنگ آذربایجان سعی کمی می‌کنند؟ – دکتر توحید ملک زاده

زین العابدین تقی یوف در سال 1821 و به نوشته ای 1838 در باکو به دنیا آمد. زین العابدین در سنین کودکی مادرش «آیه خانم» را از دست داد و به ازدواج بعدی پدرش تقی تن داد. تقی از زن دومش صاحب پنج دختر شد اما در تامین معاش خانواده سخت در تنگنا قرار گرفت. زین العابدین تنها فرزند پسر و نوجوان خانواده بود که در 15 ساله دنبال سنگبری رفت و در 18 سالگی بنایی را یاد گرفت و کمی بعد معمار شد و سپس استادکار ماهری بود که وظایف سرمعماری را انجام می داد.

نوشته اند در سال 1873 با مشارکت دو تن در قریه بی بی هیبت باکو زمینی خریدند و شروع به حفر چاه های نفت کردند. این اکتشافات به درازا کشید. چاه های زیادی حفر شد ولی به نفت نرسید. روزها، هفته ها، ماه ها و سالها گذشت سرمای زمستان و گرمای تابستان و بادهای شدید توام با گرد و خاک باکو که گيلاوار نامیده می شود نتوانست در عزم و اراده زین العابدین در رسیدن به هدف نهایی خللی وارد سازد. او بی اعتنا به سرزنش دیگران کار حفاری را ادامه می داد و مزد کارگرانش را مرتب پرداخت می کرد علیرغم اینکه روز به روز بر تعداد کارگران افزوده می شد و هزینه های حفاری بالا می رفت حاج زین العابدین خم به ابرو نیاورد اما شرکایش نومیدانه خودشان را کنار کشیدند و زین¬العابدین سهم آنها را پرداخت و خود تک وتنها کار حفاری را دنبال نمود.

سرانجام همه تلاشها روزی به نتیجه رسید و نفت از چاه فوران نمود و در آن موقع بود که پسر تقی کفاش تهی دست زین العابدین یک دفعه میلیونر شد.

حاجی زین العابدین به نفع ترکان مسلمان فعالیت های زیادی کرده در آذربایجان دهها کارخانه و صدها مؤسسات فرهنگی عام المنفعه دایر نمود. در شهرهای مسکو، رشت و انزلی نمایندگی های تجاری تاسیس کرد. صاحب دهها کشتی تجاری بود. در سواحل دریای خزر از اراضی داغستان تا دربند و شاماخی به طول سیصد کیلومتر حوضچه های پرورش صیدماهی سفید و شرکت صید ماهی و کارخانه کنسروسازی ایجاد نمود.

در آذربایجان دو سوي ارس کاروانسراهای زیادی ساخت و به انقلاب مشروطیت کمک مادی فرستاد. می گویند اسلحه های مردم تبریز و آذربایجان توسط زین العابدین تقی یف تامین می شد. وی به هزینه شخصی گروهی از جوانان آذربایجان شمال ارس را جهت تحصیل به روسیه و اروپا فرستاد. به نشریات تبریز کمک کرد و خرج چاپ کتب مفید علمی آذربایجانی را پرداخت کرد. اولین مدرسه دخترانه را در باکو بنیاد نهاد. یک باب از مدارس خود را به دانشکده هديه کرد و سالانه 225 هزار روبل هزینه دانشکده را خود می پرداخت. حاجی زین العابدین در بین مسلمانان جهان نفوذ فراوان داشت و روزگاری ثروتمندترین مرد دنیا معرفی می شد. مردی متدین، نیکوکار و خیرخواهی بود که به کمک دردمندان، درماندگان، افراد یتیم، زنان بی شوهر و بی سرپرست می شتافت و با پول و ثروت خود بیمارستانها و کاروانسرها ساخت. مدارس زیادی تاسیس نمود، جاده ها کشید، باکو و چند شهر را برای آب آشامیدنی و گازرسانی لوله کشی کرد و صدها کار عامالمنفعه دیگر از خود به یادگار گذاشت. روزنامه های فیوضات و حیات و غیره به اهتمام وی به زبان ترکی منتشر می شد که در تنویر افکار عمومی آذربایجان و ترکان مسلمان نقش فراوان داشت، چاپخانه ای در باکو آورد و کتب سودمندی به زبان ترکی منتشر کرد. او دو دختر به اسامی سارا و لیلی و یک پسر به نام الیاس داشت که پسرش الیاس در خدمت نظام کشته شد.

پس از انقلاب بلشویکی 1917 م.، حاج زین العابدین تقی یوف دشمن خلق! شناخته شد و تمام اموالش مصادره شد. ابتدا به خاطر خدمات فرهنگی و عام المنفعه پدرم، با او کنار آمدند و به حاجی پیشنهاد نمودند می تواند یکی از خانه هایش را به میل خود برای سکونت انتخاب کند. وی به اقامت در ویلای باغ مردکان رضایت داد. سرانجام در سال 1924 در آنجا از فقر و تنگدستی چشم از جهان فروبست». پس از استقلال آذربایجان شمال ارس از شوروی، از حاجی زین العابدین برائت اتهام شد و از مقام وی تجلیل شد وی را به عنوان شخصیت معروف و فرهنگی آذربایجان قرن بیستم معرفی نمودند.سارا نیز چندی بعد فوت کرده و مراسم تشییع رسمی از وی به عمل آمد و جسدش را درکنار قبر پدرش در روستای مردکان دفن کردند.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا