تانینمیش گونئی آذربایجان‌لی دیسیدنت، مرحوم آیت‌اللاه محمد کاظم شریعتمدارینین اوغلو حسن شریعتمدارینین Axar.az-آ مصاحیبه‌سی:
– ایران‌دا نه باش وئریر؟
– ایران‌دا اجتماعی-سوسیال انقلاب باش وئریر. یعنی، گنجلر و قادینلار ایران جمعیتین‌ده موجود اولان بو وضعیتین دییشیلمه‌سینی ایستییرلر. اونلار دییشیکلیکده اؤزلرینین ده اشتراکینین اولماسیندا ماراقلیدیرلار. اما تأسف کی، ایران‌دا غیری-ثابت بیر دوروم وار. همین شخصلرین کیملیکلری آچیقلانسا، توتوب، زیندانا آتار، اعدام و ایشگه‌نجه وئررلر.
دیگر طرف‌دن ده اوردا حادثه‌لرین داخیلین‌ده اولان بیر چوخلاری، جمعیتین بعضی طبقه‌سی اؤز یاخینلارینی – آتالاری، بابالاری، آنالاری، قارداشلاری، باجیلاری و عائله‌لرینی دوشونور. اونلارین قارشی‌سین‌دا مسئولیتلری وار. گله‌جکلری اوچون قایغیلیدیرلار. همین شخصلرین چوخو آیاغا قالخمیر، چونکی گله‌جکلرینی آیدین گؤرمورلر. اودور کی، سوروشورلار: ایران کیمین الینه دوشه‌جک، نه اولاجاق؟ حادثه‌لرین سونو هارا گئده‌جک، کیملر ایش باشینا گله‌جک؟ یاخود بیلمک ایستییرلر کی، اونلارین اللرینده اولان ثروتین، وار-دؤولتین آخیری نئجه اولاجاق؟ حاضیرکی وضعیتلرینی ساخلایا بیله‌جکلر، یا یوخ؟ ایران‌دا قالسالار یاخشی‌دیر، یوخسا گئتسه‌لر؟ بو، اینسانلارین قارشی‌سین‌دا اولان جدی و بؤیوک سواللاردیر کی، بیز بونو نظردن قاچیرمامالیییق.
– ایران اهالی‌سینین بو ترددونه، قید ائتدیینیز سواللارا سون قویماق اوچون نه ائتمک لازیمدیر؟
– گرک بیر آلترناتیو اولسون. بو آلترناتیو ایرانین گله‌جک ایدارچیلیینی و پلانلارینی آچیقلامالیدیر. پلاندا آیدین گؤستریلمه‌لیدیر کی، گله‌جک حاکمیت اونلارین ساغلیغینا، وار-دولتینه توخونمایاجاق، دموکراتییا اولاجاق. محکمه سیستمی و قانون هر شئی‌دن داها اوستون اولاجاق. عدالت برپا اولوناجاق و آیری-سئچکی‌لیک آرادان قالخاجاق. بونلاری خالقا آچیق-آشکار دئمک و اونلاردا بیر اومید یاراتماق لازیمدیر.
بوتون بونلاری حیاتا کئچیرمک اوچون ایکی تکلیف وار. بیری بودور کی، ۱۰-۱۲ تانینمیش ضیالی‌دان عبارت نماینده اولسون. هانسی کی، جمعیتین اونلارا احتیاجی وار. نماینده‌لر قاباغا دوشوب، بین الخالق دانیشیقلار آپارسین. بیلیرسیز کی، دونیا دولتلرینین ایران‌دا گله‌جکده نه اولاجاغی ایله باغلی جدی شوبهه‌لری وار. آوروپا و آمریکادا اساس دوشونجه ایران‌دا اعتراضلاری دستکلییر، انقلاب اولماسینین طرفداریدیر. خالقین یانین‌دا اولماق ایستییر. اما رژیمین دییشیلمه‌سی مسئله‌سینده ترددلر وار. هم جدی شوبهه ایچینددیرلر، هم حاضیرکی رژیمه یوخ دئییرلر، هم ده قورخورلار کی، ایران‌دا باجاریقسیز بیر گروپ حاکمیته گلر و بؤلگه‌نین وضعیتینی تمامیله قاریشدیرار. غربین دا امین اولماسی اوچون بئله بیر آلترناتیو لازیمدیر.
ایکی گروپدان باشقا چوخلاری رژیمدن آیریلماق ایستییر. اونلارین وجدانی خالقی اؤلدورمه‌یه، ازمه‌یه راضی اولمور. حاکمیت‌دن آیریلماق اوچون ایسه بیر یئر، گووه‌نمه‌یه محکم بیر دیوار تاپمیر. بو سبب‌دن اونلارا دا بیر آلترناتیو لازیمدی. بئله بیر آلترناتیو اولماسا، اونلار رژیمدن آیریلا بیلمزلر. ایندی آیریلان اولسا دا، آشاغی سوییه‌لی مأمورلار آیریلار.
– بین الخالق دانیشیقلاری آپاراجاق ۱۰-۱۲ نفرلیک گروپون آیریلماسی نیه گئجیکیر؟
– دونیا ایله دانیشیقلارا گئده بیله‌جک ۱۰-۱۲ نفرلیک هئیتی (خاریج‌ده اولان اینسانلاری) ایرانین سوسیال اجتیماعیتی قبول ائده بیلمیر. بونون دا سببی ایران‌دا اولان آوتوریتار رژیم‌دیر. ایران جمعیتی ایستییر کی، پروسس اؤز اشتراکی دا تعمین ائدیلسین. اونلار دئییرلر کی، باشیمیزین اوستونده آغا اولماسین. ایستییرلر اؤز نماینده‌لری اولسون. دوشونورلر کی، انقلاب ائدیب، اؤز حاکمیتلرینی قورماغی دا باجارارلار. بو ایسه انقلابی منطق‌دیر. یعنی حاقی وئریر انقلاب ائد‌نلره. بو ایسه آلینان ایش دئییل. چونکی ینقلابی تکجه ایران‌دا کوچه‌لرده اولانلار ائتمیر. چوخلو اینسان تعطیل آکسییالاری کئچیریر، بعضیلری ایشلرینده تخریبات تؤرتمکله انقلابا یاردیم ائدیر، دونیادا یاشایان دیاسپور نماینده‌لری ده گئجه-گوندوز فعالیت‌ده‌دیر. بو انقلاب میللی بیر انقلاب‌دیر. تکجه قادینلارا و گنجلره مخصوص دئییل. هم ده هارادا کی، انقلاب‌چیلار حاکمیته گلیب، سون‌دا فاجعه تؤرنیب. اونلار جمعیتی انقلاب‌چیلارا، یا دا غیری-انقلاب‌چیلارا بؤلوبلر. غیری-انقلاب‌چیلاری بیر کنارا قویوب، دیکتاتورلوق ائدیبلر. کئچمیش اس.اس.ار.ای-نی، چینی، کوبانی، شیمالی کورئیانی نمونه گؤسترمک اولار. انقلاب‌چیلار، عادتا، ایش باشینا گلنده تک حاکم اولور، دیگرلرینه یئر وئرمیرلر. بو صحبتلرده انقلاب‌چیلارین حاق‌لی اولان طرفلری اولسا دا، حاقسیز یاناشمالاری دا وار.
– خاریج‌ده یاشایان مخالیف قوه‌لرین بیر آرایا گلمه‌سی ایله باغلی پلانینیزدان دانیشاردینیز…
– منیم پلانیم قید ائتدییم ایکی پلانی بیرلشدیرمکدن عبارتدیر. بئله کی، ایکی یوز نفری بیر آرایا گتیریب بیر قوروم یاراتماق لازیمدیر. اورا ۱۰-۱۵ نفر تانینمیش سیمالاردان نماینده‌لر سئچیلسین. کوچه‌ده حادثه‌لرین ایچینده اولان قادین و گنجلردن ده اشتراک ائد‌نلر اولسون. جسارتی اولان اؤز آدلاری ایله، یاخود باشقا آدلارلا گلیب قاتیل‌سینلار. زین‌دان‌دا اولانلارا دا یئر ساخلایاق کی، گلن گون یئرلری اولسون. اتنیک پارتییالار دا بو قوروم‌دا تمثیل اولونمالی‌دیر. تورکلر، کوردلر، عربلر، بلوجلار، تورکمه‌نلر، لورلار، شیمال‌لیلار بونلارین دا اؤز بؤلگسل ایستکلری وار. دوزدور، ایندی میللی بیرلیک یارانیب، هامی دئییر کی، بیز بو رئژیمین گئتمه‌سینه و ایرانین بیرلیینه چالیشیریق. بونا باخمایاراق، هئچ کیم ناراحات‌لیغینی، معروض قالدیغی آیری-سئچکی‌لیگی ده اونوتماییب. بونلار دا اؤز حاقلارینی آلماق ایستییر. اتنیک قوروملارین، ائتنیک پارتییالارین دا نماینده‌لری بو قوروم‌دا ایشتیراک ائتمهلیدیر. همچینین، رژیسسورلار، آکتیورلار، یازی‌چیلار، حقوقشوناسلار، اونیورسیتت معلملری، طلبه‌لر – بونلاردان دا نماینده اولمالیدیر. ایرانین هامی‌سی بورادا اؤزونو گؤرمه‌لیدیر. بو دا بیر حل یولودور. بو قوروم اؤزونو حاکمیت حساب ائتمیر. حاکمیتده اولماق نیتی ده یوخدور. چالیشمالی‌دیر کی، کوچه‌ده اولان خالقی دیاسپور ایله بیرلشدیرسین، سسلرینی دونیایا چاتدیرا بیل‌سین. رژیم گئتمک دورومونا گلیب چیخانا قدر بو قوروم فعالیت گؤسترمه‌لیدیر.
– «ایران‌دا حاضیرکی رژیم چؤکور» دئیه بیلریکمی؟
– رژیمین محو اولماسینین ۳ علامتی وار و چوخ آسانلیقلا اؤزونو گؤستریر. بیرینجی علامتی بودور کی، کناردا دایانانلار دا رژیمین قالیب-قالماماسی ایله باغلی حساب-کیتاب ائدیر، گئتمیینه اینانیر. بونا «بوز گروپ» (گروه خاکستری) دئییلیر. بو گروپ ایناناندان سونرا مخالیف قوه‌لره قاتیلیر و میلیونلارلا اینسان کوچه‌لرده نماییشه چیخیر.
دیگر علامتی ایسه رژیمین داخیلین‌ده پارچالانمانین باش وئرمه‌سیدیر. بو ایکیسی باش وئرسه، دونیادا دا سیاست دییشر. بو نتیجه‌یه گلرلر کی، بو رژیم قالمالی دئییل و بونا شوبهه‌لری اولمایاجاق.
بئله بیر حال‌دا قید ائتدییم همین او ۲۰۰ نفر اؤز ایچیندن ۲۳-۲۴ نفردن عبارت موقتی (کئچیجی) بیر دولت و حکومت یاراتمالیدیر. تاسیس‌چیلر مجلیسی سئچیلمه‌لی و اؤلکه‌نی موقتی اولاراق ایداره ائتمهلیدیر.
– ایران‌دان کناردا یاشایان عالیملر و تانینمیش ضیالیلار، سیز ده داخیل اولماقلا، غرب اؤلکه‌لرینه ایرانین ب.ام.ت-دکی نماینده‌لیینین باغلانماسی ایله باغلی مراجعت ائدیب. گؤزلنتیلرینیز ندیر؟
– بین الخالق حقوق‌شناس دوستلاریمیزدان بیری بو سندی یازدی. بیز ده اونو دستکلدیک. همین ۴۰ نفردن بیری ده منم. سند دونیانین ۱۱ دولت باشچی‌سینا و ب.ام.ت-یه یازیلیب. تکلیف ائتمیشیک کی، اینسان حقوقلارینین قورونماسین‌دا عهده‌لیکلرینه عمل ائتمدیینه گؤره ایران نماینده‌سینین اعتیمادنامه‌سی موقتی دایاندیریلسین. بونون یاخشی طرفی بودور کی، ب.ام.ت-ده بونا وتو قویماق حقوقو اولمور. ایران دولتینین ب.ام.ت-دن تمامیله چیخاریلماسینی ایستسیدیک، بونا روسییا و چین ایمکان وئرمزدی. نتیجه‌ده بو ایش اولماز، باشقالاری دا قبول ائتمزدی. بیزیم تکلیف ائتدییمیز یول ایسه ب.ام.ت-نین باش آسامبلئیاسین‌دا قبول ائدیله، ایرانین نماینده‌سی قورومدان کنارلاشدیریلا بیلر.
– ایرانین آذربایجانا دوشمن‌چیلیک ائد‌ن ارمنیستانلا ایستی مناسیبتلرینی نئجه شرح ائدردینیز؟
– هامیمیز بیلیریک کی، بو ایشلرین آرخاسین‌دا چوخ بؤیوک بیر داوا دایانیر. نه قدر کی، ایران اسلام رسپوبلیکاسی موجوددور، ارمنیستان-آذربایجان مناقیشه‌سی حل اولمایاجاق. باخمایاراق کی، آذربایجان طرفی حاقلی‌دیر. ایران بو ایشلرین مثبت حل اولماسینا ایمکان وئرمه‌یه‌جک، داواملی پروبلم یاراداجاق. مناقیشه حل اولونماق ایسته‌یه‌ن‌ده ایران آرایا گیریر و مسئله حل اولونمور. فیکریمجه، مناقیشه بو رژیم یوخ اولاجاغی حال‌دا اؤز حلینی تاپاجاق. ایسلام رسپوبلیکاسی ائله بیر وضعیتده‌دیر کی، هم کیچیک اولمادیغی اوچون بؤلگه‌ده اونسوز بیر شئی حل اولمور، هم ده باشقالارینا مانع اولاجاق قدر بؤیوک دئییل. اودور کی، خالقین ایستیی ایله گرک بو رژیم گئده. ائله بیر حاکمیت گله کی، آذربایجانلا یوکسک سوییه‌لی سیاسی، اقتصادی و تیجاری علاقه‌لر قورا. روسییا و تورکییه ایله ده همچینین. بو رژیم اولماسا، بیز هر شئی‌دن اؤنجه بؤلگه‌سل مصلحتلشمه ائتمک ایستردیک. بؤلگه‌ده آچیق قالان مسئله‌لر باغلانمالیدیر کی، تورکییه‌نین، روسییانین، ایرانین، عربیستانین یئری بیلینسین. تجاری علاقه‌لر قورماقلا یاخینلاشسینلار، بیر-بیرینی آرادان گؤتورمه‌یه سعی گؤسترمه‌سینلر. سعودییه عربیستانی ایله ده اوتوروب دانیشمالی، آرامیزدا هئچ بیر مناقیشه اولمادیغینی، حکومتین پروبلمی اولدوغونو بیلدیرملیگیک. او زامان بو حل اولونا بیلر.
– سون گونلر شاهین اوغلونو دستکله‌مک مقصدی ایله سوسیال شبکه‌لرده «من وکالت وئریرم» هشتقی ایله کامپانییا باشلادیلیب. بونا نئجه یاناشیرسینیز؟
– ایران‌دا بیر قیسیم وار کی، سلطنتچی‌دیر. بیر قیسیم ایسه قورخور کی، ایران پارچالانار. اونا گؤره ده رضا پهلوینی بو ایشه مناسیب بیلیرلر. اما بیر چوخلاری بو حل یوللارینی قبول ائتمیر. ایران‌دا چوخلو جمهوریتچی وار، اهالینین ۶۰-۶۵ فایزی باشقا میللتلردیر و اونلار دا بونو قبول ائتمیر. سولچولار، اونیورسیتت معلملری، بیزیم چوخلو عالیمیمیز وار، اونلار بونا راضی دئییل. اونلارین سایی، فیکیریمجه، چوخدور. نتیجه ده آلیندی، گؤستردی کی، بو ایش باش توتماز.
– ایرانین گله‌جکده ایداره اصولو نئجه اولمالیدیر: فدرال، یوخسا اونیتار دولت قورولوشو؟..
– ایش بئله گؤستریر کی، مرکزیتچی اولمایان سکولار و دموکراتیک بیر حکومت اولاجاق. فورماسینا تاسیس‌چیلر مجلیسی قرار وئره‌جک. من اؤزوم جمهوریتچییه‌م. یا یاخشی بیر مرکزچی حکومت، یا دا عراق و لیوان‌داکی کیمی دئییل، آلمانییا و آمریکاداکی کیمی فدارال دولتدن یانایام.(axar.az)
