آذربایجان، شاید در دوره پس از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی جز در دوره کوتاه الچیبی یکی از کشورهایی بود که صمیمی ترین روابط با روسیه را داشت. به ویژه در زمان ریاست جمهوری حیدر علی اف که هنگام روی کار آمدنش از او بعنوان “طرفدار روسیه” یاد شد، هیچ مشکلی با روس ها بوجود نیامد. پسرش الهام علی اف نیز با ادامه دادن راه پدر همیشه راههایی را برای جلب رضایت روسیه پیدا کرد. علاوه بر این، در حالی که سعی در بهبود روابط خود با غرب داشت، بزرگترین اهرم وی خرید سلاح [از روسیه] بود. در واقع، آذربایجان تا سال ۲۰۱۶ مبالغ هنگفتی در سلاح های روسی سرمایه گذاری کرده و همیشه روسیه را در راس خرید سلاح قرار داده بود. این سنت از سال ۲۰۱۶ به نفع اسرائیل تغییر کرد. اگرچه آذربایجان روس ها را که ۲۰۰ سال کنار آنها زندگی کرده، بهتر از دیگران می شناسد، اما همانطور که قبلاً در سخنان علی اف نیز مشاهده شد، این کشور از تغییر جهان آگاه بود و به ویژه در ۴ سال گذشته، تمام دقت خود را بر روابط با اسرائیل و سلاح های ساخت اسرائیل متمرکز کرد. ترکیه را هم علاوه بر مهمات و فن آوری های پیشرفته پهپادی از نظر “عقل نظامی، آموزش و دکترین” غیر قابل چشم‌پوشی قلمداد می‌کرد. یعنی، سه عنصر عقل نظامی ترکیه، سلاح های با تکنولوژی بالای اسرائیل و سلاح‌های قدیمی روس را با موفقیت تلفیق کرد.
ایران اول از همه معنای بیداری ملی و افزایش اعتماد به نفس آذربایجان را درک کرد
ایران اول از همه معنای بیداری ملی و افزایش اعتماد به نفس آذربایجان را درک کرد. چرا که نگران بود، این موضوع، هر لحظه “خودآگاهی ترکی” سرکوب شده تقریباً سی میلیون ترکی که در کشور خود زندگی می کند را بیدار کنند. آنها می دانستند که داشتن یک ارتش قدرتمند و کسب پیروزی در آذربایجان نه تنها در ارمنستان بلکه در کل منطقه عواقبی خواهد داشت و یک قدرت جدید می تواند بر آینده قفقاز و آسیای میانه تأثیر بگذارد. ایران همچنین می دانست که این یکی از دلایلی بود که اسرائیل تقریباً تمام سلاح های برتر خود را به آذربایجان فروخت. به همین دلیل ایران در همان آغاز جنگ آشکارا و مخفیانه از ارمنستان حمایت کرد. اگرچه ایران این حمایت را کرد، ولی، دیگر، تیر از کمان رها شده بود. به غیر از هفته نخست، ارتش آذربایجان ارتش ارمنستان را در موقعیت بسیار دشواری قرار داد. با نگاهی به گذشته، می توانیم بگوییم که رفتار ارتش آذربایجان در هفته اول آگاهانه بود [تا خود را در موضعیت ضعیف نشان دهد] و دولت ارمنستان به خاطر محاسبات اشتباه خود از “توانایی ها و امکانات آذربایجان” آهسته حرکت کرد. چرا که پاشینیان نیز پس از توافق آتش بس در فیس بوک خود نوشت: “چرا ما در روز دوم، سوم یا ششم سعی در جلوگیری از گسترش بیشتر جنگ نکردیم؟ زیرا در مرحله اول جنگ، طرف ارمنی بسیار موفق بود.”
بخشی از مقاله اِجِه سِویم اوزتورک. ترجمه از تحریریه بخش فارسی گروه خبری ای‌ان‌تی.
