شهروندان آذربایجان جنوبی تصاویری منتشر کردند که نشان می دهد آب رود آراز بر اثر تخلیه پساب‌های اتمی و صنعتی ارمنستان در رود آراز دوباره به رنگ سبز درآمده و بدبو شده است.
خردادماه ۱۴۰۲، روزنامه پیام ما در مطلبی به فاجعه آلوده کردن رود آراز توسط معادن و نیروگاه اتمی متسامور ارمنستان پرداخت و نوشت: «آلودگی وجود دارد و دیگر قابل انکار نیست.» این گزارش نیز تایید کرده بر اثر این آلودگی‌ها که با چراغ سبز حکومت ایران انجام می شود «سرطان‌های مری، معده و پوست و بیماری‌های کبدی» در آذربایجان جنوبی افزایش یافته است.
این روزنامه افزود:«پایش‌های آژانس انرژی اتمی و وزارت نیرو برای بررسی آلودگی رادیواکتیویتۀ آراز، نشانه‌ای از نگرانی است. یافته‌های تیم تحقیق “پیام ما” نشان می‌دهد که در طول بیست‌سال گذشته، گزارش‌های رسمی زیادی از طرف نهادهای دولتی و دانشگاهی، آلودگی آراز را به‌دلیل فعالیت معادن و نیروگاه هسته‌ای متسامور در ارمنستان، تأیید کرده‌اند اما عمده اظهارنظرهای دولتی بر انکار این مطالعات و گزارش‌ها بوده است.»
به گزارش این روزنامه، در مقاله «تأثیرات آلودگی رودخانۀ مرزی آراز توسط کشورهای ارمنستان و آذربایجان بر امنیت و منافع جمهوری اسلامی ایران» که زمستان ۱۴۰۱ در مجلۀ «پژوهش‌نامۀ مطالعات مرزی» نوشته شده به آلودگی آراز به مواد پرتوزا و فلزات سنگین توسط ارمنستان تایید شده است. در این گزارش که توسط اعضای گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه «شهید بهشتی» تهران و گروه «ژئوپلیتیک» دانشگاه «عالی دفاع ملی» ایران تهیه شده، آمده است: «تحقیقات در حوزۀ استفاده از این آب آلوده در مناطق حاشیۀ مرزی رودخانه، نشانگر وقوع خسارت جبران‌ناپذیر در حوزۀ انسانی و محیط زیستی برای سه استان اردبیل، آذربایجان‌شرقی و غربی است که با تولید بحران‌های دامنه‌دار در این مناطق در ابعاد مختلف، امنیت ملی کشور را در آیندۀ نزدیک از این منظر با مخاطرۀ جدی مواجه می‌کند.»
در بخش دیگری از این مقاله، درباره تاثیر آلودگی آراز با پساب‌های «صنعتی»، «معدنی» و «رادیواکتیو» ارمنستان بر استانهای آذربایجان جنوبی آمده است: «این نوع آلودگی که در نهایت منجر به آلودگی آب آشامیدنی و آب بخش کشاورزی منطقه بزرگی از ایران می‌شود، با بروز انواع بیماری‌ها، بخش بزرگی از جامعۀ انسانی و زیستی کشور را با مخاطرۀ مواجه کرده است.»
اما آنچه مهمترین بخش این مقاله به نظر می‌رسد، بیان این نکته در مورد دو نیروگاه «متسامور» یک و دو ارمنستان است که در مجموع، سالانه ۲۸۸ تُن «اورانیوم» مصرف می‌کنند و «فاضلاب نیروگاه اتمی متسامور ارمنستان بدون هیچ‌گونه تصفیه در جنوب ساداراک در موقعیت جغرافیایی عرض شمالی ۷۲۸.۳۹۳۷ و طول شرقی ۵۵۶.۴۴۴۸ وارد آراز می‌شود.»
این مطالعه، درباره پیامدها آلودگی سد «خداآفرین» آذربایجان شرقی که منبع آب شرب چندصدهزار نفر از مردم شهرهای آذربایجان جنوبی است نیز می نویسد: سد خداآفرین «قرار است آب شرب شهرهای آذری ایران و آب کشاورزی سرزمین‌های وسیعی را در دو طرف مرز ایران و آذربایجان تأمین کند. آب رودخانۀ آراز در این منطقه حداکثر آلودگی را دارد و مملو از انواع آلودگی‌های خطرناک و فلزات سنگین است که بر کیفیت آراز تأثیر غیرقابل انکاری گذاشته است.» این مطالعه در پایان تأکید می‌کند: «ورود فاضلاب بسیار سمی و خطرناک به منابع آبی آراز ناشی از بهره‌برداری نیروگاه اتمی قدیمی متسامور توسط ارمنستان و احتمال خطر آفرینی فراوان جانی و محیط زیستی بنا به گزارش‌های کارشناسان منطقه‌ای و بین‌المللی دارد.»
لازم به ذکر است، پیشتر«محمد حسن‌نژاد» نماینده مرند نیز در تایید آگاهی و سکوت عامدانه ایران در خصوص آلوده کرده آراز توسط ارمنستان گفته بود: «بحث آلودگی آراز از سوی کشور ارمنستان به طور مستقیم به وزارت امور خارجه مربوط می باشد و این وزارتخانه نیز بخاطر حفظ رابطه با کشور ارمنستان این قضیه را مسکوت نگه داشته است.
در مهرماه ٩۵، «شکور حسین‌پور» نماینده پآراز‌آباد موغان با بیان اینکه «متأسفانه ما شاهد شیوع سرطان گوارشی در شمال استان هستیم.»، افزود: «گمانه‌زنی‌ها گواه این موضوع است که حجم بالای فلزات سنگین رود آراز به دلیل پسماند صنعتی ارمنستان منجر به شیوع سرطان شده است.»
