پژوهش‌های چند سالۀ پاموک در بارۀ تاریخ اپیدمی‌ها و واکنش‌های اجتماعی، باعث شده که او اینک در مقام صاحب‌نظر مورد پرسش قرار گیرد. روزنامۀ لیبراسیون مقاله‌ای از اورهان پاموک را در این باره منتشر کرده است.
به گزارش خبرگزاری فرانسه، اورهان پاموک، از چهار سال قبل نگارش آخرین رمان خود را به اسم «شب‌های طاعون» شروع کرده است. وی در حال حاضر ۶٧ سال دارد.
آنچه به «سومین اپیدمی جهانی طاعون» شهرت دارد، در آغاز سدۀ بیستم در قارۀ آسیا میلیون‌ها قربانی گرفت اما به اروپا کمتر آسیب زد.
پاموک می‌نویسد که در تمامی اپیدمی‌ها، از دوران باستان تا امروز، واکنش انسان‌ها یکسان بوده: همیشه انکار و نفی بیماری نخستین پاسخ آدم‌ها و حکومت‌ها بوده است. دولت‌ها همیشه دیر دست به عمل زده‌‌اند، آمار و ارقام را به میل خود دستکاری، و تا سرحد امکان بحران را انکار کرده‌اند.
پاموک از نویسندۀ بزرگ انگلیسی دانیل دفو (خالق رابینسون کروزوئه) یاد می‌کند و می‌گوید که کتاب وی موسوم به “یادداشت‌های سال طاعون” (١٧٢٢) بزرگ‌ترین اثر ادبی در بارۀ رفتار آدم‌ها در مقابله با بیماری است. دانیل دفو در این کتاب حکایت می‌کند که چگونه مقامات انگلیسی منکر وجود بیماری طاعون می‌شدند و علت مرگ قربانیان را بیماری‌های متفرقه اعلام می‌کردند.
پاموک همچنین با ارجاع به آثار ادبی ایتالیایی، شرح می‌دهد که در طاعون قرن هفدهم، مقامات شهر میلان نیز وجود خطر را انکار می‌کرده و برای برگزاری مراسم بزرگداشت یکی از امرا اصرار می‌ورزیده‌اند.
انکار و سپس شایعه‌سازی
گذشته از انکار، شایعه‌پراکنی یکی دیگر از واکنش‌های همیشگی جوامع مبتلا به بیماری بوده است. با این تفاوت که امروزه، دسترسی به اطلاعات آسان و سریع است. اما در گذشته، مردم با سهولت بیشتری گرفتار تخیلات می‌شدند.
بیشترین شایعات معمولاً پیرامون این پرسش شکل می‌گیرد: «بیماری از کجا آمده؟ چه کسی آن را با خود آورده؟»… پاموک می‌نویسد که حدود یک ماه قبل، وقتی به شعبۀ بانکی در استانبول رجوع می‌کند، مأمور بانک با اطمینان به او می‌گوید: «کرونا پاسخ اقتصادی چین به آمریکا و بقیۀ دنیاست»…
به نوشتۀ پاموک طاعون نیز مثل سایر اپیدمی‌ها همیشه به عنوان مرضی توصیف شده که «از خارج می‌آید.»
معمولاً در ذهن عامه، بیماری به عمد و با هدف آزار رساندن شیوع یافته است. او می‌نویسد که حداقل از سده‌های میانه به بعد، در باورها و افسانه‌ها و شایعات، شاهد شخصیت مرموزی هستیم که شب‌ها در تاریکی پرسه می‌زند و مایعی را در چشمه‌های آب می‌ریزد یا درهای خانه‌ها را به آن آغشته می‌کند تا طاعون را در شهر بگستراند.
تفاوت‌های دنیای امروز
اورحان پاموک سپس با اشاره به ارتباطات در جهان امروز و نقش شبکه‌های اجتماعی می‌نویسد که البته گرایش‌های عوام‌گرا و میل به بزرگ کردن دروغ بسیار زیاد است. با اینحال امروزه اطلاعات موثق نیز در دسترس است و به همین دلیل «ترس انسان معاصر نسبت به ترس قرون گذشته بسیار متفاوت است.»
پاموک می‌نویسد که نگاه هر روزه به وضعیت اپیدمی در جهان، به ما می‌فهماند که «هیچ پناهگاهی وجود ندارد» و در نتیجه دیگر چندان نیازی به ترس‌های موهوم نیست.
پاموک می‌افزاید: «کافی است به تلویزیون نگاه کنیم تا بفهمیم که وحشت ما با وحشت تمامی بشریت یکسان است. بدین ترتیب کمتر احساس تنهایی می‌کنیم و از وحشت خود خجالت نمی‌کشیم.»
اورحان پاموک سپس به اعتقادات اروپاییان در مورد اپیدمی‌ها اشاراتی دارد و می‌نویسد که از نگاه آنان این نوع بیماری‌ها همیشه از “«زوایای تاریک شرق» برخاسته است.
پاموک بدون این که این باورها را تأیید کند می‌نویسد: هرچه هست، به لحاظ تاریخی به نظر می‌رسد که اِعمال قرنطینه در میان مسلمانان همیشه دشوارتر از جوامع مسیحی بوده است. به عقیدۀ این نویسندۀ ترک «این واقعیت بخصوص در تاریخ امپراطوری عثمانی به خوبی مشاهده می‌شود.»
