تبریز طی تاریخ پایتخت دولت‌ها و امپراتوری‌های زیادی چون خوارزمشاهیان، ایلخانان، قره‌قویونلوها، آق‌قویونلوها و صفویان بوده و در دوره قاجار نیز پایتخت دوم ایران و ولیعهد نشین بوده است. این شهر از سویی نیز به دلیل قرار گرفتن در مسیر شرق-غرب طی دوره‌های گذشته دروازه ورود از فلات ایران به اروپا و قفقاز به شمار می‌رفته است.
در این میان درب استانبول (ترکی آذربایجانی: ایستامبول قاپیسی) به عنوان یکی از مهمترین دروازه‌های تاریخی این شهر دارای جایگاه ویژه‌ای در تاریخ تبریز است. جهانگردان مشهور زیادی چون اولیا چلبی، مارکو پولو، ژان تاوارنیه و ژان شاردن نیز پس از سفر به این شهر مطالب زیادی درباره گستردگی تجارت و دروازه های تاریخی آن نوشته‌اند.
مجموعه بازار تاریخی تبریز که یکی از بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان به شمار می‌رود نیز به خوبی نشان دهنده اهمیت این شهر در تجارت و حمل و نقل کالا و مسافر از ادوار گذشته تاکنون است. اولیا چلبی، مارکو پولو، ابن بطوطه و سیاحان زیادی در سفرنامه های خود از شکوه و رونق بازار تبریز تمجید کرده‌اند. بازار تاریخی تبریز در سال 2010 میلادی (1389 شمسی) در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
اولیا چلبی، سیاح مشهور دوره عثمانی که در سال 1647 به تبریز سفر کرده در اثر معروف خود به نام «سیاحتنامه اولیا چلبی» تبریز را شهری بزرگ و قابل تحسین توصیف می‌کند. اولیا چلبی تعداد دروازه‌های این شهر را نیز 6 عدد برشمرده است. حمدالله مستوفی در اثر مشهور خود «نزهه‌القلوب» و شرف الدین عبدالله شیرازی در «تاریخ وصاف» که هر دو در قرن چهاردهم میلادی نوشته شده‌اند به دروازه‌های تبریز اشاره کرده‌اند.
دروازه های گجیل، دوه‌چی، باغمیشه، استانبول، نوبر، خیاوان و میارمیار و سورخاب هشت دروازه تاریخی تبریز هستند که بیشتر مورخین و جهانگردان از آنها نام برده‌اند و بقایای برخی از آنها هنوز هم پابرجاست. همچنین شهرداری تبریز طی سال‌های اخیر چندین دروازه تاریخی این شهر از جمله دروازه استانبول را مرمت و بازسازی کرده است.
تاریخ دقیق ساخت دروازه استانبول و دیگر دروازه‌های تاریخی تبریز مشخص نیست و منابع مختلف تاریخ‌های گوناگونی را ذکر کرده‌اند. دروازه‌های تاریخی هشتگانه تبریز پس از زلزله مهیب این شهر در سال 1782 میلادی (1161 شمسی) به دستور نجف قلی خان بیگ‌لر حاکم وقت تبریز از نو ساخته شده‌اند.
از دروازه استانبول در برخی از منابع با عنوان درب روم نام برده شده است. این دروازه تاریخی به دلیل قرار گرفتن در مسیر ارتباطی با آناتولی، بیزانس، امپراتوری عثمانی و استانبول به عنوان مهمترین دروازه تاریخی شهر تبریز شناخته می‌شود. درب استانبول همچنین در نزدیکی محله امیرقیزی (امیرخیزی)، خانه تاریخی ستارخان و کوچه ایرانچیلار واقع شده و طی انقلاب مشروطه ایران شاهد نبرد میان مشروطه خواهان و نیروهای دولتی بوده است.
آناتولی
