چه بر سر زمستان‌ آذربایجان آمده است؟

ایسنا نوشت: «دکتر بهروز صراف، با بیان این‌که اقلیم، سیستم بسیار بزرگی است که خود از اندرکنش میان چندین سیستم بزرگ از جمله هوا سپهر، آب سپهر، یخ سپهر، سنگ سپهر و زیست سپهر پدید آمده است، گفت: اگرتغییری در یکی از این دستگاه‌ها ایجاد شود، سایر دستگاه‌ها نیز سریعا یا به آرامی خود را با آن تغییر، هماهنگ می‌کنند.

وی ادامه داد: تمامی مسائل و مشکلات محیطی و طبیعی و انسانی  ما از جمله تغییر در اکوسیستم، حاصل عملکرد یکی یا دو روز نیست، بلکه محصول تعامل طولانی مدت انسان با طبیعت است.

وی با بیان این‌که وضعیت فعلی اتمسفر و اکوسیستم کشور ما از جمله وضعیت دریاچه‌ی ارومیه، محصول نگرش 30 ساله‌ی مسئولان است، اظهار کرد: مسئولان و مدیران در کشورهای پیشرفته ،خشکسالی و سایر مخاطرات محیطی را  با استفاده از تکنولوژی و تجربه های جهانی و شعور مدیریتی و دانش بالای خود مدیریت می‌کنند ولی ما اقلیم  و ساختار محیطی کشور خود را که جزو هفتمین کشور جهان از نظر منابع و معادن جهان محسوب می‌شود، به راحتی و با تکیه بر احساسات خود تغییر داده و باعث خشک شدن دریاچه و تالاب‌های آن می‌شویم.

رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی و عضو هیئت علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز با بیان این‌که انسان می‌تواند در “تغییر اقلیم” تاثیرگذار باشد، گفت: تغییر در اقلیم و اکوسیستم در مدت زمان کوتاهی ظاهر نمی‌شود بلکه با گذشت زمان و تعامل نادرست انسان با طبیعت، ایجاد می‌شود، متاسفانه اکنون نگاه حاکمیتی به محیط زیست، “نگاه پادگانی” است، در حالی که اکوسیستم دارای قوانین خاص به خود است، از جمله اینکه انرژی و ماده هیچ وقت از بین نمی‌روند بلکه از فرمی به فرمی دیگر تبدیل می‌شود، این بدان معناست که مثلا آلودگی های شهری از بین نمی روند بلکه فرم و شکل آن تغییر یافته و در ریه های ما جا خوش می‌کنند و زمینه ساز بیماری های خطرناک می‌شوند .

وی ادامه داد: متاسفانه مسئولان ما توجه و اندیشه‌ی کافی برای مدیریت محیط زیست ندارند، مشکل اصلی یک شبه به وجود نیامده است بلکه در فرهنگ و اندیشه مردم و مسئولان ریشه انداخته است و تا زمانی که مسئولان اندیشه‌ی خود را نسبت به محیط زیست تغییر ندهند، اقلیم نیز در رویه‌ی خود هیچ تغییری نخواهد کرد، طی چند سال اخیر با افزایش چند برابری جمعیت کشور، قطعا تاثیرات در تغییر محیطی و اقلیمی نیز چشمگیر خواهد شد.

وی با اشاره به برنامه‌ی پنج ساله‌ی ششم توسعه‌ی کشور که در مجلس تایید شده است، گفت: افزایش تولید محصولات راهبردی و تبدیل 500 هزار هکتار از اراضی شیب دار به باغات در برنامه پنج ساله‌ی ششم توسعه‌ی کشور مطرح شده است و معتقدم این امر نشانگر تخریب طبیعت به وسیله‌ی قانون است.

وی ادامه داد: اکنون درختان جنگل‌های شمال را قطع کرده و اراضی کشاورزی و باغات میوه‌ی کیوی را جایگزین آن کرده‌اند، قطعا این امر باعث تخریب خاک و زمینه ساز وقوع سیلاب های خطرناک و مهلک می‌شود.

وی با اشاره به مطرح شدن استفاده‌ی بیش از حد از کود آلی در برنامه پنج ساله‌ی ششم توسعه، گفت: سهم هر استان در تولید محصولات مشخص بوده و مدیران کل استانی مجبور هستند هر سال چندین صد تا چندین هزار تن ، محصول تولیدی استان خود را افزایش دهند .قطعا این امر به صورت قانونی باعث تخریب محیط زیست شده و بر اقلیم نیز تاثیرگذار خواهد بود.

رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی و عضو هیئت علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز با بیان این‌که  به غیر از نقش گرمایش کره زمین  و گازهای گلخانه ای در مقیاس جهانی ،قطعا اندیشه  و فرهنگ مردم و مسئولان ما در طول زمان ، نیز تغییرات اقلیمی را در کشور ما حاد تر کرده است ، گفت: در تقسیم بندی بودجه‌ی کشور، کم‌ترین سهم به محیط زیست اختصاص یافته است، با اختصاص بودجه‌ی محدود ونا چیز ، قطعا هیچ دردی از دردهای محیط زیست درمان نمی‌شود.

وی بیان کرد: ما آگاهانه و یا ناخودآگاه با استناد به ” قانون و شیوه های قانونی ” محیط زیست و بستر حیات نسل آینده را نابود می‌کنیم، مردم و مسئولان ما،آگاهانه و یا نا آگاهانه با هم دست به یکی کرده اند تا حیات نسل بعدی را نابود کنند، قطعا سرنوشت قومی را خداوند متعال تغییر نمی‌دهد مگر این‌که خود بخواهند.

وی ادامه داد: مردم و مسئولان دریک اتحادی ناستودنی محیط زیست خود را به سمت تخریب و انهدام هدایت می‌کنند و این اتحاد را  می‌توان به وضوح در تقسیم بندی بودجه، قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه و در فرهنگ مصرفی مردم مشاهده کرد.

آینده‌ی بستر اکولوژیکی و محیط زیستی ایران مانند طنابی است که هر لحظه بر گردن حیات زیست ایران تنگ می‌شود

وی تاکید کرد: آینده‌ی بستر اکولوژیکی و محیط زیستی ایران مانند طنابی است که هر لحظه بر گردن حیات زیست ایران تنگ می‌شود تا خفگی به بار آورد؛ به عنوان مثال می تواند به آلودگی‌های اخیر کلانشهرها که تا مرز کوچ اجباری شهروندان پیش می‌رفت، اشاره کرد.

دکتر صراف با بیان این‌که گرمایش جهانی روی تغییرات اقلیمی ایران بیشتر تاثیرگذار است، گفت: گرمایش جهانی دارای اثرات منطقه ای و محلی هم  بوده، به طوری‌که در برخی از کشورها اثرات خود را بیشتر نشان می‌دهد.

وی در ادامه با ارائه‌ی تصاویر ماهواره‌ای از ورود توده‌های ابری به کشور، گفت: عمدتا  منبع توده‌ هواهای باران ساز  کشور نشات گرفته از اقیانوس اطلس بوده است ولی در حین ورود به ایران  پدیده علمی به نام جریان شکافته “split flow ” رخ می‌دهد در نتیجه توده‌های ابری در مرز ورود به آتمسفر شمال‌غرب ایران منحرف شده و  وارد شمال‌غرب کشور نمی‌شود.

هاله‌ی حرارتی مستقر بر فراز دریاچه ارومیه  مانع از ورود سامانه‌ی بارشی به شمال غرب ایران به ویژه آذربایجان شرقی می‌شود

وی افزود: معتقدم هاله‌ی حرارتی مستقر بر فراز دریاچه ارومیه مانع از ورود سامانه‌ی بارشی به شمال غرب ایران از جمله آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان و اردبیل شده و تنها ابرهای بدون باران به منطقه وارد می‌شود در حالی که سامانه‌های وردی به قسمت جنوبی کشور مانند خوزستان باعث وقوع سیل می‌شود.

وی با اشاره به تصاویر ماهواره‌ای، اظهار کرد: طبق تصاویر ماهواره‌ای به دست آمده، اتمسفر منطقه‌ی شمال غرب کشور مانع از ورود توده‌های بارشی به داخل کشور می‌شود و تنها در صورت شدید و قوی بودن سامانه ورودی می تواند  بارش و برف ایجاد  کند که آن هم در مقایسه با برف و باران 20 الی 30 سال  گذشته  بسیار اندک است .

وی یادآورشد: هاله حرارتی در اتمسفر دریاچه شامل مساحتی حدود پنج برابر مساحت حوضه آبگیر دریاچه ارومیه است که مانع از نفوذ همه توده‌های باران‌زای ورودی به این منطقه شده و یا باعث تغییر در فرم بارش‌های منطقه می‌شود.

وی بیان کرد: ما با تخریب زمین‌های کشاورزی و خارج کردن زمین از حالت یکنواختی، زمینه را برای وقوع سیل فراهم می‌کنیم.

وی با بیان این‌که خاورمیانه کمربند خشکی زمین است، گفت: کشور ما در کمربند خشکی زمین قرار دارد، طی سال‌های بسیار گذشته نیز همواره با خشکسالی مواجه بودیم.

وی بخشی از خشکسالی ایران را تحت تاثیر گرمایش جهانی دانست و ادامه داد:  با توجه به ضعیف شدن اکوسیستم کشور، اکنون نباید انتظار داشته باشیم طبیعت طبق روال پیش رفته و با ما رفتاری مطلوب داشته باشد.

چرا میزان بارش باران‌های نیسان در آذربایجان کم شده است؟

وی با بیان این‌که باران‌های نیسان برگرفته از نام ماه دوم رومی‌ها است، گفت: از قدیم الایام توده‌های بارشی در ماه دوم رومی‌ها یعنی نیسان از دریای مدیترانه وارد کشور ما می‌شد  و کلا 70درصد بارش های ورودی به کشور ما از طریق سامانه های اقیانوس اطلس – مدیترانه ای است ولی اکنون باتوجه به گرمایش جهانی، میزان بارش‌های غربی از جمله بارش های  نیسان در کشور ما نیز کاهش یافته است.

مقدار بارش در هر نوبت بارندگی و حجم آب ناشی از  بارش در کشور کاهش یافته است

وی ادامه داد: اکنون تعداد روزهای بارندگی نسبت به روزهای بارندگی 10 سال گذشته، کاهش زیادی نیافته است بلکه مقدار بارش در هر نوبت بارندگی و حجم آب ناشی از  بارش در کشور کاهش یافته است و قطعا این میزان نیز صرف تر کردن خاک شده و هیچ وقت به جریان رودخانه نمی‌رسد و قطرات باران تا به زمین گرم می رسند عمدتا  تبخیر و یا در خاک تشنه و عاری از پوشش گیاه نفوذ می کنند و وارد جریان رودخانه ای نمی شوند .

وی با اشاره به تاثیرپذیری بیشتر اقلیم و محیط  ایران از تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی، گفت: ما می‌توانیم نسبت به این موضوع، از مجامع بین المللی طرح دعاوی کنیم؛ چرا که با توجه به قرارگیری ایران در کمربند خشکی و استمرار خشکسالیها و تاثیرات بیشتر تغییر اقلیم، کشور ما که حلقه ای از اکوسیستم جهانی است باید توسط سازمان‌های جهانی محیط زیست، بخشی از آسیب های محیطی زیستی آن جبران شود .

طبق آمار و نمودارهای اقلیم شناسی، وارد دوره‌ی ترسالی نشده‌ایم

رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی و عضو هیئت علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز با بیان این‌که طبق آمار و نمودارهای اقلیم شناسی، ما وارد دوره‌ی ترسالی نشده‌ایم، گفت: در حال حاضر ما  در حال کاهش محسوس  بارش برف و کاهش سرمای زمستانه هستیم، معتقدم این سری از عوامل،  بزرگ‌ترین خطر محیط زیستی است که  کشور ما را تهدید می‌کند و قطعا با از دست دادن سرمای زمستانی، کل اکولوژِی مناطق ما به هم خواهد خورد. آمار نشان می دهد بارش شمالغرب کشور حدود 25درصد نسبت به میانگین درازمدت کاهش یافته و دما نیز حدودا سه درجه افزایش یافته است.

وی ادامه داد: اکنون دماهای صبحگاهی و نیمه شبی ما با افزایش دما روبرو هستند و این عامل شبیه به یخچالی است که سیستم فریزی آن در اثر مصرف زیاد، از کارافتاده است.

تصاویر ماهواره‌ای به دست آمده هیچ گونه برف دزدی را توسط کشورهای همسایه نشان نمی‌دهد

صراف در رابطه با برف دزدی توسط کشورهای همسایه، گفت: براساس تصاویر ماهواره‌ای به دست آمده، هیچ گونه برف دزدی توسط کشورهای همسایه انجام نمی‌شود، بلکه معتقدم اکوسیستم حاکم در ایران و بخش پرتوهای حرارتی باعث تغییر در مغناطیسم ابرها می‌شود.

بررسی آخرین وضعیت دریاچه ارومیه

وی در ادامه با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه، اظهار کرد: تراز آب دریاچه ارومیه در 21دی ماه  سال 98، به 1271/28 متر رسیده است که البته این میزان نسبت به سال 96 مطلوب است ولی در مقایسه با دراز مدت اصلا وضعیت خوبی نیست.

وی افزود: متاسفانه با گذر زمان،  دریاچه به آرامی آب خود را از دست داد و تا جایی که اکنون  حجم آب  دریاچه به 38/3میلیارد متر مکعب رسیده است، که این میزان نسبت به میانگین درازمدت خود 66/12 میلیارد متر مکعب کم‌تر است .

وی با اشاره به خودسوزی برخی تالاب‌ها و فروچاله‌ها در کشور، گفت: اکنون بارش کم واستفاده بی رویه از آبهای زیر زمینی و کشاورزی بی رویه، باعث شده اکثر دشت‌های بزرگ و حاصلخیز کشور دچار خودسوزی تالاب‌ها و بروز فروچاله‌ها در دشت‌ها شود.

وجود فرو نشست زمین در برخی از دشت‌های آذربایجان شرقی

رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی و عضو هیئت علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز با اشاره به وجود فرونشست زمین در برخی مناطق استان، افزود: فرو نشست زمین در برخی از دشت‌های آذربایجان شرقی از جمله بستان آباد و میاندوآب وجود دارد.

وی با اشاره به افزایش جمعیت در حوضه های آبریز ناپایدار، فرهنگ مصرف بی رویه‌ی مردم و عدم توجه به ارتقای کیفیت  استاندارد های زیست محیطی  از سوی دولت و ارگان های حاکمیتی، گفت: قطعا اگر مظاهر و جلوه‌های حیات  مانند جنگل ها و مراتع و تالاب و دریاچه ها  و رودخانه ها و چشمه ها ….احیا نشود نباید انتظار داشته باشیم در آینده از لحاظ اکوسیستم شکوفا شویم، متاسفانه اثراتی که ما بر محیط زیست وارد می‌کنیم آینده‌ی خوبی برای ما رقم نخواهد زد به طوری که کشورهای همسایه‌ی ما که از نظر اقلیم و محیط طبیعی مشابه هم هستیم، وضعیت بهتری نسبت به ما خواهند داشت.

معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان شرقی نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان این‌که مجموع بارش در سال جاری نسبت به سال گذشته 46.6 درصد کاهش یافته است، اظهار کرد: میزان بارش امسال استان نیز نسبت به بلند مدت 33 و نیم درصد کاهش یافته است.

محمد اشجعی افزود: مجموع بارش سال آبی جاری، 56.9 میلی متر گزارش شده است در حالی که مجموع بارش سال گذشته، 106.6 میلی متر بوده و این میزان در سال جاری، نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، نزدیک به 50 درصد کاهش یافته است.»