خواستم از جایگاه زن صحبت کنم و آنها را توصیف کنم هرچه فکر کردم دیدم هیچ توصیفی زیبا تر از نامی که زبان شیرینم تورکی به آنها داده است نیست
در زبان تورکی ما به زن خانوم یا قادین میگوییم خانم که به طور مشخص از دو بخش خان+وم تشکیل شده که معنای خان من یا سرور من میدهد.
کلمه قادین از قاغا گرفته شده که به معنی بزرگ سرور است ..
در کتاب دده قورقود در داستان قان‌تورالی زمانی که قان‌تورالی و سلجان خاتون میخواهند مسابقه تیراندازی بدهند (در گذشته دختر و پسر تورکی که عاشق یکدیگر بودند برای نشان دادن عشق خود به یکدیگر با هم مسابقاتی چون سوارکاری یا .. میدادند) قان‌تورالی به سلجان خاتون میگوید•خانیملار یولو اول دیر ، ایلک سن آت•
که امروزه این به شکل خانم ها مقدم ترند در فارسی امده است.
در توره اوغوز (توره:قانون ،رسم) به مردان امر شده که باید از خانم ها محافظت کنند و در قسمت دیگر امر شده که شما چه سلطان باشید چه خان چه بیگ و یا هرکس دیگر یک دختر فقط با میل و اراده خودش تصمیم به ازدواج با شما میگیرد و هیچ کس حق مجبور کردن آن را ندارد . در بین تورکان اوغوز بانوان از جایگاه ویژه ای برخوردار بودند و مردان اوغوز برای مقام زن احترام خاصی قائل بودند.
وقتی به تاریخ نگاه میکنیم در روزگاری که در جایی همچون روم باستان زنان شهروند حساب نمی‌شدند در جایی دختران را زنده به گور میکردند و در بین فارس ها (زرتشتیان)به خاطر عادت ماهانه زنان را جنی و اهریمن می‌دانستند و یک هفته حبس میکردند و در شاهنامه آنها را بسان سگ و اژدها خطاب میکردند و در خیلی از جوامع دنیا فرزند دختر را عار می‌دانستند در بین تورکان ملکه تامیریس حاکم بود و مردان برای داشتن فرزند دختر دعا میکردند…
به همین جهت جامعه تورک از ازل تا امروز زنان بزرگ و قدرتمندی را پرورش داده است که اگر بخواهیم تک تک نام ببریم باید کتاب ها بنویسیم اما دوست دارم به دو تن از این زنان قهرمان در تاریخ معاصر اشاره کنم.
اول به خدیجه بی بی قشقایی همسر اسماعیل خان صولت الدوله قشقایی که در نبود همسرش سالها بار سنگین اداره ایل سترگ قشقایی را بر دوش کشید در گرمای طاقت‌فرسای جنوب در جنگ با انگلیس دو دختر خردسال خود را از دست داد اما هرگز دست از مبارزه علیه اجنبی نکشید و فرزندانی همچون خسرو خان و ناصر خان و.. تربیت کرد
و دیگری زینب پاشا زن قهرمانی که در نهضت تنباکو دلاوری های زیادی از خود نشان داد و مردم در خصوص او چنین شعر هایی سرودند
حکم ایله دی زینب پاشا جمله اناث و فراشا
سیز بازاری باسون داشا دگنگی باغلیوم گلیم
به تعدادی از سخنان بزرگان در خصوص جایگاه زن در بین تورکان توجه کنیم
ویلیام او داگلاس رییس قضای آمریکا در خصوص زنان قشقایی متنی بلند نوشته که در اول آن چنین آمده در هیچ کجای دنیا و هیچ یک از ایلات و عشایر ایران زنان از چنین موقعیت بالایی برخوردار نیستند و در آخر مینویسد به عبارتی آنها در دنیایی آکنده از بی نیازی ، اتکا به نفس ، خویشتن داری ، استقلال و نجابت زندگی میکنند
ابن بطوطه در سفر نامه معروف خود می نویسد ؛ چیزی که در این بلاد (سرزمین ترک) مایه تعجب فراوان بود احترامی بود که آن ها در باره زنان خود داشتند.
مارکوپولو در سفرنامه ی خود چنین می نویسد ؛ زنان ترک پاکدامن و بی آلایش هستند و بی وفایی در نظرشان یک عیب بزرگ محسوب می شود از لحاظ عفت و عصمت ، وفاداری و وظیفه شناسی نظیری ندارند ، واز دهانشان هرگز سخن زشت شنیده نمی شود.
پروفسور فاروق سومر مورخ مشهور نیز در مورد زنان ترک می نویسد ؛ زنان قوم اوغوز (ترکان اوغوز ) از مردان فرار نکرده و رو نمی گرفتند این امر در بین عشایر و روستاییان تا زمان ما وجود داشته و حفظ شده است ،
لانگ لوئیس محقق فرانسوی نیز از این حیث ترک ها را بعنوان قومی بسیار با فرهنگ در خاور نزدیک توصیف می کند ، اساساً زنان ترک در جهان اسلام بعنوان زنان عفیف شناخته شده اند.
حقیقتا میتوان در این باره کتاب ها نوشت چیزی که نوشتم قطره ای در برابر آب دریا بود
در پایان
سیزی بیزه باغیشلایان باش تاجی ادن آنا ، باجی ، سئوگیلی یاشام یولداشی ادن تانریا شوکور اولسون
گونونگوز قوتلو اولسون تورکون اصیل قادینلاری
