شکست اجلاس اوپک و درد مضاعف ایران
نویسنده: دالغا خاتین‌اوغلو
شکست اجلاس اوپک برای ایران درد مضاعفی به همراه داشت: هم امیدی به افزایش صادرات نفت ندارد و هم قیمت نفت ایران کمتر از پیش‌بینی بودجه است.
نشست روز جمعه اوپک و کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه برای کاهش دوباره تولید نفت شکست خورد و بلافاصله قیمت نفت ۸ درصد سقوط کرد.
اما این شکست برای ایران درد مضاعفی به همراه داشت: هم امیدی به افزایش صادرات نفت ندارد و هم قیمت نفت ایران به کمتر از آن سطحی رسیده که در بودجه لحاظ شده بود.
در پی شیوع ویروس کرونا در جهان، مصرف نفت در بخشهای مختلف، خصوصا حمل و نقل که سهمی ۲۵ درصدی در کل مصرف انرژی جهان دارد، به شدت کاهش یافته است.
بدین ترتیب، تقاضای جهانی نفت افت چشمگیری داشته و به تبع آن قیمت نفت برنت از ۷۰ دلار در ابتدای سال جاری میلادی به حدود ۴۶ دلار در روز جمعه رسیده است.
چرا اوپک نشست برگزار کرد؟
قبلا از اینکه ویروس کرونا در جهان شایع شود، انتظار می‌رفت رشد مصرف روزانه جهانی نفت در سال ۲۰۲۰ نسبت به پارسال ۱.۱ میلیون بشکه باشد. اما شیوع کرونا باعث شد در سه ماهه ابتدایی سال نه تنها رشد مصرف نداشته باشیم، حتی مصرف روزانه نفت در جهان حدود ۴۴۰ هزار بشکه نسبت به سه ماهه ابتدایی پارسال کاهش نیز پیدا کرد.
پنج شنبه اعضای اوپک تصمیم گرفتند که به همراه کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه، تولید روزانه خود را حداقل در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۰ دوباره ۱.۵ میلیون بشکه کاهش دهند که یک میلیون بشکه آن سهم اوپک و نیم میلیون آن سهم کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه باشد
ایران، لیبی و ونزوئلا از توافق یاد شده مستثنی هستند
اوپک اعلام کرد قبلا پیش‌بینی می‌کرد مصرف جهانی نفت در سال جاری میلادی ۱.۱ میلیون بشکه در روز افزایش یابد، اما با توجه به شیوع کرونا، مصرف نفت در بهترین حالت تنها ۴۸۰ هزار بشکه افزایش خواهد یافت
این مجموعه (اوپک و کشورهای هم‌پیمان) در سال ۲۰۱۸ تصمیم گرفت تولید روزانه‌اش را ۱.۲ میلیون بشکه کاهش دهد تا قیمت نفت را بالا ببرد
پارسال دوباره تصمیم گرفته شد دوباره تولید این مجموعه ۹۰۰ هزار بشکه در سال ۲۰۲۰ کاهش یابد و در کل، میزان کاهش تولید نفت را به ۲.۱ میلیون بشکه رساندند
علت این بود که با توجه به جهش تولید نفت آمریکا، کانادا و برخی دیگر از کشورها، انتظار می‌رفت رشد عرضه نفت در سال ۲۰۲۰ دو برابر رشد تقاضا باشد و برای حفظ قیمت نفت، نیاز به کاهش بیشتر تولید این مجموعه بود
اما ویروس کرونا باعث شد دوباره قیمت نفت کاهش یابد و اوپک به این نتیجه برسد که این مجموعه در همکاری با کشورهای غیراوپک دوباره تولیدش را ۱.۵ میلیون بشکه کاهش دهد، موضوعی که روسیه رد کرد و باعث شد قیمت برنت به ۴۶ دلار سقوط کند
چرا روسیه کاهش دوباره تولید نفت رد کرد؟
برخلاف اعضای اوپک، خصوصا ایران و عربستان، روسیه تمایل چندانی به کاهش تولید نفت ندارد
بر اساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، عربستان برای مواجه نشدن با کسری بودجه نیاز دارد قیمت نفت حداقل ۸۳ دلار باشد. اما در مورد روسیه وضعیت بسیار فرق می‌کند. حتی با نفت ۴۰ دلاری نیز روسیه با کسری بودجه مواجه نخواهد شد
این موضوع برای ایران بسیار حساس است
صندوق بین‌المللی پول می‌گوید اگر ایران موفق شود در سال ۲۰۲۰ روزانه نیم میلیون بشکه صادرات نفت داشته باشد، برای جلوگیری از کسری بودجه نیاز دارد قیمت نفت در بازارهای جهانی نزدیک ۱۹۵ دلار باشد
این در حالی است که روز جمعه قیمت نفت برنت که معمولا ۴ دلار گران‌تر از نفت ایران است، به ۴۶ دلار سقوط کرد
ایران در بودجه سال جاری صادرات روزانه ۱ میلیون بشکه نفت با قیمت ۵۰ دلار را گنجانده است، در حالی که بر اساس آمارهای بین‌المللی از جمله شرکت ردیابی نفتکشها، کپلر، متوسط صادرات نفت ایران در دو ماه گذشته حدود ۲۵۰ هزار بشکه بوده است
از طرفی روسیه با ملحق شدن به توافق کاهش تولید نفت، نه تنها تولیدش را در دو سال گذشته نتوانست افزایش دهد، بلکه مقداری کاهش نیز داد. در این فاصله آمریکا از بالا بودن نسبی قیمت نفت استفاده کرد و طی دو سال گذشته تولید نفتش را از ۹.۶ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۷ به بالای ۱۳.۳ میلیون بشکه در روزهای کنونی رسانده و انتظار می‌رود سال آینده این رقم به ۱۳.۷ میلیون بشکه اوج بگیرد
بدین ترتیب آمریکا به بزرگترین تولید کننده نفت جهان تبدیل شده و در ماههای گذشته به صادرکننده نفت نیز تبدیل شد و به تهدیدی جدی برای بازارهای روسیه، خصوصا در اروپا و چین تبدیل شده است
درد مضاعف ایران
چنانچه اشاره شد، میزان صادرات کنونی نفت ایران یک چهارم رقمی است که در بودجه سال آینده گنجانده شده و قیمت کنونی نفت ایران نیز حداقل ۸ دلار کمتر از آن چیزی است که در بودجه لحاظ شده است
بدین ترتیب، ایران با کسری هنگفت بودجه مواجه خواهد شد
اما نکته مهمتر این است که علاوه بر صادرات نفت خام، دولت در بودجه سال آینده، پیش‌بینی کرده که درآمدهای صادرات محصولات نفتی (گازوئیل، بنزین، نفت کوره و گاز مایع) نیز حدود ۸۸ تریلیون تومان باشد که دو برابر سال جاری است
متوسط قیمت نفت برنت در سال گذشته ۶۴ دلار بود، اما زمانی که دولت بودجه را برای تحویل به مجلس آماده می‌کرد، این رقم به ۷۰ دلار اوج گرفته بود و دولت حسن روحانی امیدوار بود که قیمت نفت حداقل در همین سطح باقی بماند
از طرفی دولت امیدوار است با افزایش چشمگیر قیمت بنزین در داخل کشور که آبان ماه اتفاق افتاد، بتواند روزانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار بشکه بنزین مازاد خود را با قیمت بالا به کشورهای همسایه صادر کند
ایران پارسال بطور متوسط روزانه حدود ۵۰۰ هزار بشکه صادرات محصولات نفتی داشت و با توجه به افزایش ظرفیت صادرات بنزین و امید به قیمتهای بالای محصولات نفتی در جهان، دولت درآمد ۸۸ تریلیون تومانی صادرات محصولات نفتی را در بودجه گنجاند
اما هم اکنون قیمت نفت و محصولات نفتی نسبت به ماههای گذشته یک سوم کاهش یافته و در صورت ادامه وضعیت کنونی، نه تنها درآمدهای صادرات محصولات نفتی ایران در سال آینده دو برابر سال جاری نخواهد شد، حتی از سال جاری نیز کمتر می‌شود
۸۸ تریلیون دلار رقم کمی نیست. این رقم یعنی ۱۵ درصد از کل بودجه دولت برای سال آینده خورشیدی
منبع: دویچه وله فارسی
