به گفته دیوید آلبرایت، رئیس موسسه علوم و امنیت بین‌الملل، روسیه ممکن است از توافق هسته‌ای در حال ظهور ایران برای حفظ میلیاردها دلار تجارت هسته‌ای به عنوان راه گریز برای تحریم‌های غرب علیه خود به دلیل تهاجم به اوکراین استفاده کند.
تحقیقات آلبرایت و سارا بورکهارد در رابطه با شرکت دولتی روسی روس اتم و تأسیسات هسته‌ای ایران در بوشهر نشان داد که مسکو «ممکن است از منافع خود در [برجام] برای ساخت میلیاردها دلار فروش راکتورهای برق محافظت کرده باشد».
کارشناسان هسته ای گفتند که روس اتم در حال حاضر “درگیر توقیف غیرقانونی و سرقت احتمالی نیروگاه هسته ای Zaporizhzhia اوکراین، بزرگترین نیروگاه راکتور هسته ای اروپا، با شش راکتور 1000 مگاواتی است.”
از نظر آنها، Rosatom باید بدون تاخیر و بدون معافیت تحریم شود.
آلبرایت گفت که اخبار تضمین‌های آمریکا برای روسیه برای ادامه تجارت هسته‌ای خود با ایران تحت هر توافق هسته‌ای جدید «نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند که روسیه معافیت‌های تحریمی را برای تجارت بسیار سودآور شرکت‌های دولتی مانند روس اتم دریافت خواهد کرد».
پرچم ایران در بحبوحه همه‌گیری بیماری کرونا (COVID-19)، در وین، اتریش، 24 مه 2021، در مقابل ساختمان دفتر سازمان ملل، محل مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اهتزاز درآمد.
روس اتم تاسیسات بوشهر را در سواحل جنوبی ایران در سال 2011 ساخت و تامین سوخت، تعمیر و نگهداری و آموزش مربوط به این تاسیسات را در اختیار جمهوری اسلامی قرار داده است.
علاوه بر این، مسکو و تهران قبلاً قراردادهایی را برای ساخت حداقل دو راکتور برق جدید در نزدیکی بوشهر در سال های 2024 و 2026 برای روس اتم امضا کرده بودند.
حدود پنج سال است که کار بر روی تاسیسات هسته ای جدید ادامه دارد و انتظار می رود ادامه ساخت، سوخت رسانی، تعمیر و نگهداری و آموزش های مربوطه میلیاردها دلار برای روسیه درو کند.
همچنین ارتباط مستقیمی بین فعالیت های روس اتم در ایران و فعالیت های آن در حمایت از تلاش های روسیه برای سود بردن از تاسیسات هسته ای اوکراین وجود دارد.
به روز رسانی 20 آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره وضعیت اوکراین، روز یکشنبه حضور مقامات روس اتم در نیروگاه اتمی Zaporizhzhia اوکراین که روسیه دو هفته پیش آن را تصرف کرد، گزارش کرد.
به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، «اوکراین قبلاً به آژانس اطلاع داده بود که کارکنان عادی به عملیات نیروگاه زاپوریژژیا و انجام کارهای روزمره خود ادامه داده‌اند، اما مدیریت آن تحت کنترل فرمانده نیروهای روسی در آنجا است. در به روز رسانی امروز، رگولاتور اعلام کرد که توسط پرسنل سایت مطلع شده است که حداقل 11 نماینده شرکت دولتی روسی روس اتم نیز بدون دخالت در عملکرد تاسیسات هسته ای در آنجا حضور دارند.
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها تاکید کرده است که وضعیت فعلی با یکی از هفت رکن ضروری آژانس‌ها در تضاد است: کارکنان عملیاتی «باید بتوانند وظایف ایمنی و امنیتی خود را انجام دهند و ظرفیت تصمیم‌گیری بدون فشارهای ناخواسته را داشته باشند».
نیروهای روسیه همچنین کنترل نیروگاه هسته‌ای از کار افتاده اوکراین در چرنوبیل را به دست گرفته‌اند، جایی که اوکراین گفته است کارکنان محلی آن گروگان هستند و روسیه بارها برق مورد استفاده برای خنک کردن مواد رادیواکتیو باقی‌مانده را قطع کرده است.
آلبرایت گفت که ایالات متحده باید علناً فاش کند که آیا معافیت‌های تحریمی روس اتوم را برای فروش راکتورهای هسته‌ای بوشهر 2 و 3 به ایران تسهیل می‌کند، جایی که «ساخت به تنهایی نشان‌دهنده حدود 10 میلیارد دلار تجارت در هر نیروگاه است. اگر این طرح است، مردم باید بدانند.»
او گفت که «به مراتب بهتر است روس اتم را به دلیل فعالیت‌هایش در اوکراین تحریم کنیم و اجازه ندهیم استثنائات برجام برای راکتورهای بوشهر وجود داشته باشد»، اما واشنگتن ممکن است خود را درگیر کند
